Ασφάλεια φυτοφαρμάκων στις ελληνικές φυτικές τροφές από την σκοπιά του καταναλωτή: Η σημασία της αξιόπιστης πληροφόρησης.

Τα φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται ευρέως στη γεωργία για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ποιότητας των προϊόντων, ενισχύοντας τις αποδόσεις των καλλιεργειών και την παραγωγή τροφίμων. Η αποτελεσματική χρήση φυτοφαρμάκων διασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια και βιωσιμότητα, προστατεύοντας τις καλλιέργειες από παράσιτα, ασθένειες και ζιζάνια.

Ωστόσο τα φυτοφάρμακα έχουν εγείρει ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στην ανθρώπινη υγεία δεν είναι πλήρως κατανοητές. Επί του παρόντος, η έρευνα επικεντρώνεται στην επαγγελματική έκθεση, αλλά έχουν επίσης εκφραστεί ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στον γενικό πληθυσμό μέσω της κατανάλωσης τροφίμων. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα αποτελούν απειλή για τη δημόσια υγεία, με νευροτοξικές και κυτταροτοξικές  ιδιότητες που επηρεάζουν τη γονιδιακή μετάλλαξη, τη χρωμοσωμική βλάβη και τη βλάβη του DNA. Υπάρχουν στοιχεία για σχέση μεταξύ της χρήσης φυτοφαρμάκων και της αυξημένης ευαισθησίας στον καρκίνο του παχέος εντέρου και της νόσου του Πάρκινσον. Τα μικρά παιδιά σε αστικές και προαστιακές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην έκθεση σε φυτοφάρμακα λόγω της ευαισθησίας τους σε νευρολογικές και νευροαναπτυξιακές επιδράσεις.

Ωστόσο είναι ασαφής η αντίληψη των Ελλήνων για τα φυτοφάρμακα. Έρευνα Ελλήνων ερευνητών που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό agrochemicals, απάντησε στα ακόλουθα ερωτήματα:

• Πώς αντιλαμβάνονται οι Έλληνες καταναλωτές την ασφάλεια των ελληνικών φυτικών τροφίμων όσον αφορά τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ;
• Ποιες κοινωνικοδημογραφικές και μεταβλητές συμπεριφοράς προβλέπουν τις προσωπικές απόψεις των Ελλήνων καταναλωτών για την ασφάλεια των ελληνικών φυτικών τροφίμων;
• Ποιος είναι ο ρόλος των πηγών πληροφόρησης στη διαμόρφωση των αντιλήψεων των καταναλωτών για την ασφάλεια των ελληνικών φυτικών τροφίμων;

Η συλλογή δεδομένων, έγινε με ερωτηματολόγιο που φιλοξενήθηκε στο Google Forms και διανεμήθηκε μέσω email, Viber και Facebook Messenger, καθώς και διαδικτυακών φόρουμ ειδήσεων και περιοδικών. Η έρευνα διεξήχθη μεταξύ 6 και 31 Μαρτίου 2021. Όλες οι ελληνικές περιφέρειες εκπροσωπήθηκαν από συνολικά 1.846 ερωτηθέντες στην έρευνα. Ο υπό μελέτη πληθυσμός περιελάμβανε καταναλωτές φυτικών τροφίμων ηλικίας μεταξύ 18 και 65 ετών που κατοικούν τόσο σε αστικές όσο και σε αγροτικές περιοχές της Ελλάδας (ηπειρωτική χώρα και νησιά).

Τα ευρήματα της μελέτης

 Η μελέτη βρήκε ότι οι Έλληνες καταναλωτές ισορροπούν ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες απόψεις για την ασφάλεια των ελληνικών τροφίμων. Οι μισοί από τους ερωτηθέντες πίστευαν ότι τα ελληνικά τρόφιμα έχουν επίπεδο ασφάλειας συγκρίσιμο με άλλα ευρωπαϊκά τρόφιμα, ενώ οι άλλοι μισοί είχαν την αντίθετη άποψη.

Οι ερευνητές εντόπισαν αρκετούς παράγοντες που ευθύνονται για αυτή τη διάσταση απόψεων. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν την αντιληπτή ασφάλεια των φυτικών τροφίμων, το ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, την ηλικία, το φύλο, την αντιληπτή συμβολή της ιχνηλασιμότητας στην ασφάλεια των τροφίμων, τα αντιληπτά οφέλη από τη χρήση φυτοφαρμάκων, τον αντιληπτό κίνδυνο υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα, την κατάσταση χρήστη φυτοφαρμάκων και πληροφορίες που λαμβάνονται από έγκυρους αξιωματούχους πηγές.

Σύμφωνα με τους ερευνητές η απόκτηση πληροφοριών σχετικά με τα φυτοφάρμακα και τις σχετικές ανησυχίες για την ασφάλεια των τροφίμων αναδεικνύεται ως καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση των προοπτικών των καταναλωτών. Η λήψη έγκυρων, επίσημων πληροφοριών διαπιστώθηκε ότι σχετίζεται με μείωση της αντίληψης κινδύνου, βελτιωμένες βαθμολογίες στις μεταβλητές εστίασης-άποψης και θετική απάντηση στο ερευνητικό ερώτημα για την ασφάλεια των ελληνικών τροφίμων.

Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδηλώνουν πιθανές επιπτώσεις στη σημασία της παροχής ακριβών και έγκαιρων πληροφοριών στο κοινό. Πρώτον, είναι υψίστης σημασίας τα διοικητικά και ρυθμιστικά ιδρύματα να δώσουν προτεραιότητα στη διαφάνεια στις στρατηγικές επικοινωνίας κινδύνου. Είναι ζωτικής σημασίας να ληφθεί προσεκτικά υπόψη ο αντίκτυπος των κοινωνικοδημογραφικών και άλλων εγγενών χαρακτηριστικών στις αντιλήψεις των ατόμων για τον κίνδυνο. Με αυτόν τον τρόπο, οι ρυθμιστικές αρχές μπορούν να οικοδομήσουν αποτελεσματικά εμπιστοσύνη και αξιοπιστία με τους καταναλωτές. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί η αποτελεσματική διάδοση των επίσημων πληροφοριών σε πολλές πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων ιστοτόπων, πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης και εκστρατειών ευαισθητοποίησης του κοινού.

Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να δοθεί προτεραιότητα στη διατήρηση διαύλων άμεσης επικοινωνίας μεταξύ των δημόσιων φορέων και των καταναλωτών. Μηχανισμοί όπως οι υπηρεσίες γεωργικής προειδοποίησης ή οι περιφερειακές διευθύνσεις γεωργίας θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω για να αναλάβουν διευρυμένο ρόλο στην ενημέρωση του κοινού σχετικά με θέματα ασφάλειας των τροφίμων. Η διασφάλιση αποτελεσματικών διαύλων επικοινωνίας κινδύνου μεταξύ των δημόσιων φορέων και των καταναλωτών και η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των εμπειρογνωμόνων και του ευρύτερου κοινού είναι ουσιαστικής σημασίας για την αντιμετώπιση των ανησυχιών και των ερευνών και την προώθηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Επιπλέον, η προσαρμογή των στρατηγικών επικοινωνίας κινδύνου σε διαφορετικές κοινωνικοδημογραφικές υποομάδες μπορεί να διασφαλίσει την αποτελεσματική παράδοση πληροφοριών με τρόπο κατανοητό και σχετικό με ένα ευρύ φάσμα ατόμων, προωθώντας έτσι μεγαλύτερη αποδοχή και δέσμευση. Επιπλέον, η συνεργασία με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οργανώσεις καταναλωτών και παραγωγών, μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω αυτές τις επικοινωνιακές πρωτοβουλίες.

Οι περιορισμοί αυτής της μελέτης περιλαμβάνουν τον αποκλεισμό όσων δεν είναι τεχνολογικά εγγράμματοι, τη χρήση αυτοαναφερόμενων δεδομένων και ένα δείγμα που μπορεί να μην αντιπροσωπεύει με ακρίβεια τον πληθυσμό της Ελλάδας όσον αφορά την εκπαίδευση, το επάγγελμα και τα άτομα άνω των 65 ετών λόγω φύση της έρευνας. Τα δυνατά σημεία της μελέτης είναι το μεγάλο, πανελλαδικό, αντιπροσωπευτικό ως προς το φύλο δείγμα με ποικίλη εκπροσώπηση μορφωτικών επιπέδων και επαγγελματικών κατηγοριών, αστικών και αγροτικών κατοικιών.

Για να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη πατήστε ΕΔΩ.

Αναφορά: Σίμογλου, Κ.Β., Σκάρπα, Π.Ε., & Ροδιτάκης, Ε. (2023). Η ασφάλεια των φυτοφαρμάκων στις ελληνικές φυτικές τροφές από την σκοπιά του καταναλωτή: Η σημασία της αξιόπιστης πληροφόρησης. Agrochemicals , 2 (4), 484-502. https://doi.org/10.3390/agrochemicals2040027