Ποια η σχέση του συστήματος HACCP με την τραγωδία στα Τέμπη… Του Γιάννη Ζαμπετάκη*

…Προφανώς καμία όπως δείχνει ο αριθμός των θυμάτων του πολύνεκρου δυστυχήματος.

Του Γιάννη Ζαμπετάκη*

Όλες οι επιχειρήσεις που παράγουν ή διακινούν τρόφιμα είναι υποχρεωμένες από την νομοθεσία τροφίμων να εφαρμόζουν μια σειρά μέτρων για την ασφαλή παραγωγή τροφίμων, δηλαδή τροφίμων στα οποία έχουν ελεγχθεί και διαχειρισθεί όλοι οι κίνδυνοι.

Στο σύγχρονο επιχειρείν στις βιομηχανίες τροφίμων, τα συστήματα αυτά λέγονται Food Safety Management System (FSMS) και Hazard Analysis and Critical Control Point (HACCP).

Όσοι ασχολούμαστε με την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων – εδώ να θυμίσουμε ότι μια από τις παραμέτρους της ποιότητας είναι η ασφάλεια-, αυτά τα συστήματα είναι το «Ευαγγέλιο» μας ή με άλλα λόγια τα manuals που τα ξέρουμε απ΄έξω και ανακατωτά και τα χρησιμοποιούμε καθημερινά.

Εδώ ας σημειώσω ότι από το 2005, διδάσκω αυτά τα συστήματα στο Πανεπιστήμιο και για αρκετά χρόνια στην Ελλάδα εργάστηκα ως Επικεφαλής Επιθεωρητής (Lead Auditor) άρα όσα γράφω εδώ, είναι απαύγασμα καθημερινής και πολυετούς πρακτικής.

Αυτά τα συστήματα λοιπόν, το FSMS και το HACCP, εφαρμόζονται από ανθρώπους σε βιομηχανίες που τις λειτουργούν άνθρωποι, αλλά είναι έτσι στημένα ώστε να ελαχιστοποιείται το «ανθρώπινο λάθος», αυτό το λάθος που επικαλέστηκε ο Πρωθυπουργός μας την περασμένη Τετάρτη το απόγευμα όταν βιάστηκε να βγάλει πόρισμα για τα Τέμπη και τα έριξε όλα στο… ανθρώπινο λάθος.

Το ανθρώπινο λάθος πάντα θα υπάρχει ως ενδεχόμενος κίνδυνος. Αλλά όταν στο σύστημα HACCP μιας εταιρείας:

• Υπάρχει κάνει σωστή και ενδελεχή ανάλυση κινδύνων,
• Έχουν ορισθεί κρίσιμα σημεία ελέγχου (CCP) και λειτουργικά προαπαιτούμενα προγράμματα (OPRP) σε όλες τις παραγωγικές διαδικασίες που πρέπει να ελέγχονται συγκεκριμένοι κίνδυνοι,
• Έχουν ορισθεί επικαιροποιημένα προγράμματα ορθής πρακτικής (Good Hygiene Practice, GHP και Good Manufacture Practice, GMP),
• έχει λάβει χώρα επαρκής εκπαίδευση της ομάδας HACCP αλλά και όλου του προσωπικού της εταιρείας,
• υπάρχει συνεχής αξιολόγηση της εκπαίδευσης,
• ελέγχεται η συνολική αποδοτικότητα του HACCP ως προς την ύπαρξη κινδύνων στο τελικό προϊόν (verification)…

…τότε η επίδραση του ανθρώπινου λάθους ελαχιστοποιείται.

Αυτά για την βιομηχανία τροφίμων. Για τα τρένα θα προτιμήσω να μην μιλήσω, δεν είμαι ειδικός.

Διάβασα προσεκτικά όμως τον «κανονισμό ασφάλειας και περιβάλλοντος για ανάδοχες εταιρείες» και την «πολιτική για την ασφάλεια, ποιότητα και υγιεινή» για την Hellenic Train. Τα κείμενα αυτά είναι δομημένα με την ίδια φιλοσοφία που έχουν τα κείμενα για την ασφάλεια τροφίμων. Ταπεινή μας γνώμη είναι τούτη όμως: στην επιτροπή εμπειρογνώμων που έστησε (ήδη!) η κυβέρνηση θα πρέπει να υπάρχουν και άνθρωποι με κουλτούτα επιθεωρητή. Δηλαδή να ξέρουν από πρώτο χέρι πώς να ελέγχουν διαδικασίες και έγγραφα. Τα ερωτήματα προς Hellenic Train, ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ είναι πολλά. Ενδεικτικά:

1. με ποια κριτήρια προσλαμβάνονται οι σταθμάρχες; Υπάρχει όριο ηλικίας (42 έτη); Τι έγινε και προσλήφθηκε ο 59χρονος;
2. Τι εκπαίδευση παρέχεται στους σταθμάρχες;
3. Ποιες είναι οι δικλείδες ασφαλείας σε περίπτωση λάθος του σταθμάρχη;
4. Τα τρένα παρακολουθούνται με GPS;
5. Ποιος ελέγχει τους φωτεινούς σηματοδότες;
6. Γιατί δεν λειτουργεί η τηλεδιοίκηση;
7. Γιατί αγνοήθηκαν οι καταγγελίες των εργαζομένων;

Κλείνουμε με μια φωτογραφία  που είναι είναι πάνω από χίλιες λέξεις.

Η φωτογραφία είναι από την ΕΦΣΥΝ και δείχνει τα «σύγχρονα συστήματα» στον Σταθμό Βυρώνειας που βρίσκεται στη μέση της διαδρομής Πλατύ-Προμαχώνας. Τα «σύγχρονα» μέσα είναι δύο άνδρες εταιρείας security που δουλειά τους είναι να σταματούν τα οχήματα όταν πρόκειται να περάσει αμαξοστοιχία (8 τρένα την ημέρα!) από το σημείο. Και θα ήταν βέβαια για γέλια αν δεν ήταν τόσο φριχτό αυτό που συνέβη, διότι ακολούθησε ρεπορτάζ της ΕΡΤ στο οποίο ο πρόεδρος της Βυρώνειας, Παύλος Ναζηρίδης, δήλωσε ότι «εγώ ως πρόεδρος του χωριού νιώθω πιο ασφαλής με τους σεκιουριτάδες παρά με τις μπάρες».

Η τραγωδία στα Τέμπη έχει πλέον καταγραφεί ως ένα προδιαγεγραμμένο έγκλημα…

Και σε κάθε έγκλημα, σε ένα ευνομούμενο κράτος, θα πρέπει να βρεθούν οι πραγματικοί υπεύθυνοι και η Δικαιοσύνη να αποφασίσει την τύχη τους…

Αυτό, αν γίνει…, θα πάρει πολλά χρόνια στην χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας.

Άμεσα, όμως θα πρέπει να γίνει ότι είναι αναγκαίο για να είναι ασφαλείς οι μετακινήσεις μας με τρένο, τραμ και προαστιακό.

Υ.Γ. Μετά τα Τέμπη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν θα μπορεί να επικαλεσθεί ξανά ότι στην Εύβοια δεν είχαμε νεκρούς όπως είχαμε στο …Μάτι. Αυτές οι μακάβριες εξισώσεις έχουν πλέον σβήσει μαζί με την φωτιά στα τρένα στα Τέμπη…

*O Γιάννης Ζαμπετάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χημείας Τροφίμων, Πρόεδρος του τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Λίμερικ στην Ιρλανδία και “παίζει” πάντα Αριστερό Εξτρέμ.

Email: ioannis.zabetakis@ul.ie

Twitter: @yanzabet