Το ολοένα και μεταβαλλόμενο κλίμα προκαλεί προβλήματα για τις βασικές καλλιέργειες. Μπορούν οι επιστήμονες να αναπαράγουν ανθεκτικές ποικιλίες ή πρέπει να αλλάξουμε τη διατροφή μας; Ο φυτογενετιστής Etienne Bucher “διαχωρίζει την ήρα από το στάρι”.
Καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τις βροχοπτώσεις και τις θερμοκρασίες και προκαλεί καύσωνες και ξηρασίες, η ποιότητα και η ποσότητα των καλλιεργειών υποφέρουν. Τέτοιες αλλαγές στις αποδόσεις θα μπορούσαν να θέσουν σε σημαντικό κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια για τον αυξανόμενο πληθυσμό του κόσμου. Μια πιθανή λύση είναι να αλλάξει το ποιες καλλιέργειες καλλιεργούνται πού και η δημιουργία ανθεκτικότερων καλλιεργειών. Αλλά πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτό και με ποιες συνέπειες για την ανθρώπινη διατροφή;
Πόσο κακή είναι η τρέχουσα κατάσταση;
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένα από τα μεγάλα βήματα προς την αύξηση των αποδόσεων των καλλιεργειών τις τελευταίες δεκαετίες επιβραδύνονται. «Οι αποδόσεις σιταριού αυξάνονταν κατά μέσο όρο 1-1,5% ετησίως», λέει ο φυτογενετιστής Etienne Bucher. «Αυτό φαίνεται να έχει καταρρεύσει, με τις γραμμές αναπαραγωγής σιταριού να αναμένεται να χάσουν σχεδόν το 4% της απόδοσης για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 °C .» Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη μεταβλητότητα του κλίματος, αφήνοντας τους κτηνοτρόφους αβέβαιους εάν θα δώσουν προτεραιότητα στην ανοχή στην ξηρασία, τις πλημμύρες ή τις ασθένειες. Ο Bucher έχει διερευνήσει τρόπους για να ενισχύσει την κλιματική ανθεκτικότητα σε βασικές καλλιέργειες όπως το ρύζι και το σιτάρι, με βάση τον τρόπο με τον οποίο τα φυτικά γονιδιώματα αναδιατάσσονται ως απάντηση σε στρεσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με το κλίμα. Η ομάδα του Bucher δοκίμασε τη νέα μέθοδο αναπαραγωγής καλλιεργειών σε σιτάρι, ρύζι και σόγια, σε συνθήκες προσομοίωσης ακραίας ζέστης και ξηρασίας. «Πήραμε καλά αποτελέσματα για το ρύζι και το σιτάρι, αλλά η σόγια παρέμεινε επίμονη. Μπορεί να λειτουργήσει σε ένα ευρύτερο φάσμα ποικιλιών σόγιας ή με διαφορετικές θεραπείες», λέει ο Bucher. Αλλά ακόμα κι αν αυτές οι μέθοδοι αναπαραγωγής αποδειχθούν αποτελεσματικές, υπάρχει κάποιο σημείο όπου οι συμβιβασμοί που απαιτούνται, για παράδειγμα στη γεύση, το καθιστούν ανεπιθύμητο; Στις κλασικές καλλιέργεις, η στόχευση των επιθυμητών χαρακτηριστικών μειώνει τη συνολική απόδοση αναπαραγωγής. Εάν μια ελίτ ποικιλία καλλιεργειών εκτρέφεται με μια παλιά ποικιλία, για να εισαχθεί για παράδειγμα ανθεκτικότητα στις ασθένειες, χάνονται σχεδόν όλα τα συσσωρευμένα κέρδη της ελίτ ποικιλίας. Η ανάκαμψη θα απαιτούσε χρόνια επανειλημμένης διασταύρωσης των απογόνων με ελίτ υλικό. Κατά συνέπεια, η χρήση προϋπάρχουσας γενετικής ποικιλότητας από τράπεζες γονιδίων είναι αργή και κουραστική. «Η παραδοσιακή εκτροφή καλλιεργειών είναι άτυχη. Καινοτόμες μέθοδοι αναπαραγωγής, όπως η δική μας, επιταχύνουν τη διαδικασία, μεταφέροντας ένα επιθυμητό χαρακτηριστικό από μια παλιά ποικιλία απευθείας σε μια νέα, χωρίς να διασταυρώνονται και τα δύο», εξηγεί ο Bucher. Η γονιδιακή επεξεργασία προσφέρει τώρα όλο και περισσότερο στους εκτροφείς μια άλλη εναλλακτική λύση.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τη διατροφή μας;
Με τόσες πολλές μεταβλητές να παίζουν, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πού μπορεί να βρίσκονται τα όρια στην προσαρμογή των καλλιεργειών. «Υπάρχουν αναμφίβολα όρια που τελικά δεν μπορούν να ξεπεραστούν, αλλά πρέπει να τα πιέσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο», προσθέτει ο Bucher. Τα καλά νέα είναι ότι η αναγκαιότητα μπορεί πραγματικά να αποδειχθεί η μητέρα της εφεύρεσης. «Οι νέες τεχνικές αναπαραγωγής καλλιεργειών θα μπορούσαν πραγματικά να αυξήσουν την ποικιλομορφία των καλλιεργούμενων φυτών. Για πρώτη φορά, θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να εξημερώσουμε το Akkoub , ένα βρώσιμο φυτό που μοιάζει με γαϊδουράγκαθο ή μακρινούς συγγενείς του ρυζιού και της ντομάτας. Δίνοντάς μας μια πιο πλούσια διατροφή και μεγαλύτερη αγροτική βιοποικιλότητα», παρατηρεί ο Bucher. Αυτό θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί ευεργετικό για την ευρωπαϊκή επισιτιστική ασφάλεια, ειδικά για τις πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης, καθώς αυτή τη στιγμή η Ευρώπη εισάγει πάνω από 30 εκατομμύρια τόνους σόγιας, κυρίως ως ζωοτροφή. «Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Με εκπλήσσει η έλλειψη ευρωπαϊκών επενδύσεων σε καινοτόμες μεθόδους εκτροφής καλλιεργειών. Πρέπει να προσαρμόσουμε γρήγορα τις καλλιέργειες στις διαφορετικές κλιματικές περιοχές της Ευρώπης», σημειώνει ο Bucher.
Πέρα από τη γεωργία
Ο πρόσφατος πόλεμος στην Ουκρανία μείωσε τη διαθεσιμότητα σιταριού και είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών της ενέργειας, επηρεάζοντας με τη σειρά του την παραγωγή άλλων τροφίμων. Στην Ευρώπη, αυτό γίνεται πιο έντονα αισθητό με τα λαχανικά και τα φρούτα, ζωτικής σημασίας για υγιεινές δίαιτες, αλλά που εξαρτώνται από σημαντικές ποσότητες ενέργειας. «Οι τιμές της ντομάτας έχουν εκτιναχθεί κατά 32-67% λόγω του αυξημένου κόστους θέρμανσης του θερμοκηπίου. Σε απάντηση, θα μπορούσαμε να αναπαράγουμε ντομάτες ανθεκτικές στο κρύο. Οι νέες μέθοδοι εκτροφής καλλιεργειών έχουν τεράστιες δυνατότητες που πρέπει να αξιοποιήσουμε για να αυξήσουμε την ευρωπαϊκή επισιτιστική ασφάλεια», προσθέτει ο Bucher. Έχοντας όμως υπόψη τις σημαντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της γεωργίας, ίσως είναι επίσης σημαντικό να θέσουμε το αντίστροφο ερώτημα: Πώς μπορεί η διατροφή μας να αλλάξει την κλιματική αλλαγή; «Η απλή κατανάλωση λιγότερου κρέατος θα είχε σημαντικό αντίκτυπο. Ευτυχώς, οι νεότερες γενιές φαίνεται να το κάνουν αυτό. Η απάντηση πρέπει να είναι πολύπλευρη», καταλήγει ο Bucher. Κάντε κλικ εδώ για να μάθετε περισσότερα για την έρευνα του Bucher: Δημιουργία νέας γενιάς καλλιεργειών ανθεκτικών στο κλίμα.
Πηγή:cordis.europa.eu
Ακολουθήστε το Cibum 
