Ιωδιούχο αλάτι: Εσείς γνωρίζετε ότι το ιώδιο στο αλάτι είναι πρόσθετο;

Γιατί προσθέτουν ιώδιο στο επιτραπέζιο αλάτι – Το αλάτι είναι από τα πρώτα functional foods – Η γνώμη της EFSA – Τι έδειξε μελέτη σε Έλληνες φοιτητές σχετικά με τη χρήση ιωδιούχου αλατιού.

Απαραίτητο μέταλλο για την υγεία και καθοριστικό για τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, παρ ́όλο που δεν το παράγει ο ίδιος ο οργανισμός, είναι το ιώδιο. Το ιώδιο βρίσκεται φυσικά στη θάλασσα και σε ότι σχετίζεται με αυτήν, όπως τα ψάρια, τα μαλάκια και τα φύκια. Αλλά βρίσκεται ακόμη σε γαλακτοκομικά και σε κάποια δημητριακά. Άλλες πηγές διατροφικού ιωδίου περιλαμβάνουν τα αυγά, τα εμπλουτισμένα προϊόντα δημητριακών και τα φυτικά τρόφιμα που καλλιεργούνται σε εδάφη πλούσια σε ιώδιο. Όμως το απλό (μη ενισχυμένο) θαλασσινό αλάτι περιέχει μόνο μια μικρή ποσότητα ιωδίου.

Γιατί είναι απαραίτητο το ιώδιο στον ανθρώπινο Οργανισμό

H έλλειψη ιωδίου στον οργανισμό κάνει το θυρεοειδή να αδυνατεί να παράγει επαρκή ποσότητα ορμονών με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος υποθυρεοειδισμού. Το ιώδιο επιτρέπει στον θυρεοειδή να παράγει θυροξίνη, την ορμόνη που ρυθμίζει πολλές λειτουργίες του οργανισμού όπως μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη του εγκεφάλου, τον μεταβολισμό καθώς και την παραγωγή ενέργειας. Εάν υπάρχει έλλειψη ιωδίου, μπορεί να εμφανιστεί οίδημα του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη), νοητική ανεπάρκεια ή ακόμα και γενετικές ανωμαλίες. Παγκοσμίως, η ανεπάρκεια ιωδίου επηρεάζει περίπου δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους και είναι η κύρια αιτία νοητικής και αναπτυξιακής αναπηρίας που μπορεί να προληφθεί. Στις αρχές του 20ου αιώνα, η έλλειψη ιωδίου ήταν πιο συχνή. Έτσι υπήρχε σε μεγάλο βαθμό ο φόβος πως το ιώδιο που βρίσκεται στα τρόφιμα δεν θα ήταν αρκετό για τη λειτουργία του θυρεοειδούς.

Το αλάτι ένα από τα πρώτα λειτουργικά τρόφιμα

Για το λόγο αυτό, από το 1920 και μετά, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο άρχισαν αν εμπλουτίζουν το επιτραπέζιο αλάτι με ιώδιο σε μία προσπάθεια προστασίας της υγείας του πληθυσμού καθώς αυτή η προσθήκη ουσιαστικά εξασφαλίζει την παρουσία ιωδίου στη διατροφή. Αυτό σημαίνει ότι το αλάτι ήταν ένα από τα πρώτα λειτουργικά τρόφιμα ή αλλιώς functional foods. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ελληνική εταιρεία ΚΑΛΑΣ -σύμφωνα με την ιστοσελίδα της εταιρείας- παράγει από το 1963 ιωδιωμένο αλάτι σε συνεργασία με την UNICEF και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη της ιωδιοπενίας στη χώρα μας.

Η καθολική ιωδίωση αλατιού USI είναι μια βασική στρατηγική που προτείνεται από τον ΠΟΥ, τη UNICEF και το ICCIDD (2007) για την εξάλειψη της διαταραχής ανεπάρκειας ιωδίου (IDD) σε επίπεδο πληθυσμού. Εφαρμόζεται με την προσθήκη ιωδίου στα άλατα που πωλούνται και διατίθενται στο εμπόριο στο σύνολο της κοινότητας. Ο ΠΟΥ συνιστά επίπεδα 20-40 mg ιωδίου ανά κιλό αλατιού. Σύμφωνα με τις δηλώσεις της ετικέτας, το εμπορικά διαθέσιμο ιωδιούχο αλάτι περιέχει ιώδιο της τάξης των 15-80 mg ιωδίου ανά kg άλατος. Για την ενίσχυση του αλατιού χρησιμοποιείται είτε ιωδιούχο κάλιο είτε ιωδικό κάλιο.

Για παράδειγμα, το αλάτι που πωλείται σε καταναλωτές στον Καναδά για επιτραπέζια και οικιακή χρήση πρέπει να ιωδιούται με 0,01% ιωδιούχο κάλιο, στην Αργεντινή από τις 8 Μαΐου 1967 το αλάτι πρέπει να είναι ιωδιούχο, σύμφωνα με το Νόμο 17.259, η Ινδία και όλες οι πολιτείες της απαγορεύουν την πώληση μη ιωδιούχου αλατιού για ανθρώπινη κατανάλωση, ενώ η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής έδωσε εντολή ότι όλο το αλάτι προς πώληση ήτα υποχρεωτικό να ιωδιούται μετά τις 12 Δεκεμβρίου 1995.

EFSA και EuSalt

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) έχει ορίσει επαρκή πρόσληψη ιωδίου σε 130 έως 150 μg/ημέρα για εφήβους ηλικίας από 15 ετών και ενήλικες και σε 200 μg/ημέρα για έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες. Να σημειωθεί πως σύμφωνα με την Ένωση Ευρωπαίων Παραγωγών Αλατιού EuSalt, ο υψηλότερος επιπολασμός παιδιών σχολικής ηλικίας με ανεπαρκή παρουσία ιωδίου εντοπίζεται στην Ευρώπη (59,9%), ενώ η κατανάλωση ιωδιούχου αλατιού είναι η χαμηλότερη στην Ευρώπη (27%). Το EuSalt υποστηρίζει σθεναρά την εφαρμογή του Συστήματος ιωδίωσης (USI) στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, σε πολλές χώρες του κόσμου -συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας- η προσθήκη ιωδίου στο αλάτι γίνεται σε εθελοντική βάση και επομένως απέχει πολύ από το να είναι καθολική επί του παρόντος.

Μελέτη σε Έλληνες και Γερμανούς Φοιτητές

Σε μελέτη που έγινε σε φοιτητές σε Ελλάδα και Γερμανία έδειξε πως το 37% και το 41% ​​αντίστοιχα, ανέφεραν χρήση ιωδιούχου αλατιού στο σπίτι. Άλλα ευρήματα της μελέτης είναι πως:

• Οι βίγκαν είχαν υψηλότερο επίπεδο χρήσης ιωδιούχου αλατιού (57%) από τους φοιτητές που ακολουθούσαν άλλες φυτικές δίαιτες ή ήταν παμφάγοι (36% και 47%, αντίστοιχα)
• Η συνολική παρατηρούμενη γνώση σχετικά με το ιώδιο και το ιωδιούχο αλάτι στη διατροφή και την υγεία ήταν μη ικανοποιητική, αλλά καλύτερη στις γυναίκες και στις δύο χώρες
• Η αυξανόμενη γνώση και η παρακολούθηση μαθημάτων διατροφής συνδέθηκαν με συχνότερη χρήση ιωδιούχου αλατιού
• Υπάρχει ανάγκη για αύξηση της ευαισθητοποίησης και της γνώσης σχετικά με τη σημασία του ιωδίου για την ανθρώπινη υγεία καθώς και σχετικά με τις σχετικές πηγές τροφών με ιώδιο και για την αύξηση της χρήσης ιωδιούχου αλατιού μεταξύ των νεαρών ενηλίκων στη Γερμανία και την Ελλάδα.
• Κανένας από τους συμμετέχοντες στη μελέτη δεν απάντησε σωστά και στις 29 ερωτήσεις. Η πλειοψηφία του γερμανικού δείγματος (94%), αλλά μόνο το 56% του ελληνικού δείγματος είχε μέτρια γνώση, ενώ σχεδόν το ήμισυ της ελληνικής ομάδας μελέτης (44%) είχε χαμηλή γνώση. Μόνο από τους Γερμανούς συμμετέχοντες, το 3% πέτυχε υψηλή βαθμολογία γνώσεων σχετικά με το ιωδιούχο αλάτι.

Η παρούσα μελέτη δείχνει ένα σχετικά χαμηλό επίπεδο συνειδητής χρήσης ιωδιούχου αλατιού μεταξύ φοιτητών πανεπιστημίου στη Γερμανία και την Ελλάδα. Αυτό μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί με την ανεπαρκή γνώση του ρόλου του ιωδίου/ιωδιούχου αλατιού στην ανθρώπινη διατροφή και υγεία. Επιπλέον, σχεδόν οι μισοί από τους συμμετέχοντες στην Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να θυμηθούν τον τύπο αλατιού που χρησιμοποιήθηκε στο σπίτι, υποδηλώνοντας ότι η έλλειψη ευαισθητοποίησης θα μπορούσε να ήταν μια άλλη αιτία για το χαμηλό επίπεδο χρήσης που παρατηρήθηκε.

Σύμφωνα με ειδικούς στη δημόσια υγεία, η ιωδίωση του αλατιού ίσως είναι το απλούστερο και οικονομικότερο μέτρο που διατίθεται στον κόσμο για τη βελτίωση της υγείας, κοστίζοντας μόνο 0,05 δολάρια ανά άτομο ετησίως.
Ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ, όπως το εσωτερικό Βορειοδυτικό κομμάτι, ήταν γνωστές ακόμη και ως «ζώνη της βρογχοκήλης» επειδή δεν είχαν παράκτιες πηγές τροφής. Σύμφωνα με το Mental Floss, μιμούμενοι τους Ελβετούς, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι πρόσθεσαν ιώδιο (με τη μορφή ιωδικού ή ιωδιούχου καλίου) στο επιτραπέζιο αλάτι. Μετά από αυτήν τη πρωτοβουλία, τα αποτελέσματα έγιναν αμέσως εμφανή. Στο Μίσιγκαν, όπου το ιωδιούχο αλάτι πωλήθηκε για πρώτη φορά το 1924, ο αριθμός των ατόμων με βρογχοκήλη μειώθηκε κατά 28% σε μια περίοδο 10 ετών, αφήνοντας το ποσοστό μόλις στο 2%.