3.500 χρόνια πριν, οι συνήθειες δαπανών των προϊστορικών Ευρωπαίων δεν ήταν ουσιαστικά διαφορετικές από αυτές που είναι σήμερα.
Τι θα γινόταν αν η «Οικονομία της Αγοράς» υπήρχε πάντα; Αρχαιολόγοι από τα Πανεπιστήμια του Γκέτινγκεν στη Γερμανία και του Σαλέντο στην Ιταλία προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα ερευνώντας πόσα ξόδευαν οι άνθρωποι της Εποχής του Χαλκού για να συντηρήσουν την καθημερινή τους ζωή. Τα αποτελέσματά της έρευνας που δημοσιεύτηκε στο Nature Human Behavior, δείχνουν ότι, ξεκινώντας τουλάχιστον 3.500 χρόνια πριν, οι συνήθειες δαπανών των προϊστορικών Ευρωπαίων δεν ήταν ουσιαστικά διαφορετικές από αυτές που είναι σήμερα.
Η μελέτη ανέλυσε περισσότερα από 20.000 μεταλλικά αντικείμενα από περισσότερους από 1.000 θησαυρούς που θάφτηκαν στην Ιταλία, την Ελβετία, την Αυστρία, τη Σλοβενία και τη Γερμανία μεταξύ περίπου 2.300 π.Χ. και 800 π.Χ. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια στατιστική τεχνική για να προσδιορίσουν εάν τα αντικείμενα που αναλύθηκαν είναι πολλαπλάσια μιας μονάδας βάρους.
Βρήκαν ότι ξεκινώντας περίπου το 1.500 π.Χ., μεταλλικά αντικείμενα κατακερματίστηκαν σκόπιμα προκειμένου να ληφθούν πολλαπλάσια της μονάδας βάρους περίπου 10 g — μια μονάδα που χρησιμοποιήθηκε παντού σε όλη την Ευρώπη.
Αυτό δείχνει ότι τα μεταλλικά θραύσματα κυκλοφόρησαν ως χρήματα. Στη συνέχεια ανέλυσαν τη στατιστική κατανομή των ημερήσιων εξόδων των προϊστορικών νοικοκυριών στην προϊστορική Ευρώπη — που σημαίνει ότι παρατήρησαν πόσα ξοδεύτηκαν σε διάφορα ποσά — και τη συνέκριναν με τις σύγχρονες δυτικές οικονομίες.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι τιμές βάρους του μεταλλικού χρήματος στην προϊστορία είχαν την ίδια στατιστική κατανομή των ημερήσιων εξόδων με ένα σύγχρονο δυτικό νοικοκυριό: τα μικρά καθημερινά έξοδα αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των εξόδων, ενώ τα μεγαλύτερα έξοδα ήταν συγκριτικά σπάνια.
Χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις, έδειξαν ότι το πιο πιθανό σενάριο για να εξηγηθούν τα προϊστορικά δεδομένα είναι να φανταστούμε ένα οικονομικό σύστημα που ρυθμίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση, στο οποίο ο καθένας συμμετέχει αναλογικά με το πόσα κερδίζει. Δηλαδή, μια οικονομία της αγοράς.
Η προϊστορική οικονομία συνήθως φαντάζεται ως ένα πρωτόγονο σύστημα που βασίζεται στην ανταλλαγή και στην ανταλλαγή δώρων, με το σύστημα της αγοράς να εμφανίζεται ως κάποιο είδος εξελικτικού ορόσημο σε κάποιο σημείο κατά τη δημιουργία των «προηγμένων» δυτικών κοινωνιών.
Η μελέτη αμφισβητεί αυτή την ιδέα δείχνοντας ότι όχι μόνο υπήρχε η αγορά πριν από την επισήμανση των νομισμάτων, αλλά ακόμη και πολύ πριν εμφανιστεί στην Ευρώπη οποιαδήποτε μορφή κράτους.
«Έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε την οικονομία της αγοράς ως προϊόν της νεωτερικότητας, μια καινοτομία που άλλαξε βαθιά τη ζωή και το μυαλό των ανθρώπων μόλις εμφανίστηκε», εξηγεί ο Δρ Nicola Ialongo, από το Ινστιτούτο Προϊστορίας και Πρώιμης Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν.
“Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι μπορεί να υπήρχε πάντα. Κατά κάποιο τρόπο, θα μπορούσε κανείς να το σκεφτεί ως ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς που μας καθορίζουν ως ανθρώπους: όπως ο πόλεμος και ο γάμος.”
«Για να είμαι ειλικρινής, ήμασταν αρκετά έκπληκτοι από τα αποτελέσματά μας», προσθέτει ο Τζιανκάρλο Λάγκο, ο οποίος πραγματοποίησε την έρευνα ενώ ήταν στο Πανεπιστήμιο του Σαλέντο, στο Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς. “Τα ευρήματά μας αψηφούν ορισμένες μακροχρόνιες πεποιθήσεις μεταξύ αρχαιολόγων, οικονομολόγων και ανθρωπολόγων. Υποδηλώνουν επίσης ότι πολλές από τις διαφορές που βλέπουμε μεταξύ “δυτικού” και υποτιθέμενου “πρωτόγονου” πολιτισμού δεν είναι τόσο ουσιαστικές όσο νομίζουμε.”
Πηγή: Το υλικό παρέχεται από το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν
Αναφορά: Nicola Ialongo, Giancarlo Lago. Τα πρότυπα κατανάλωσης στην προϊστορική Ευρώπη συνάδουν με τη σύγχρονη οικονομική συμπεριφορά . Nature Human Behavior , 2024; DOI: 10.1038/s41562-024-01926-4
Ακολουθήστε το Cibum 
