Επέμβαση διάσωσης του πλανήτη ξεκινώντας από τα πλαστικά καλαμάκια: “Η εγχείρηση πέτυχε αλλά ο ασθενής πέθανε…”
Της ‘Αννας Λεκατσά*
Τι ισχύει βάσει νομοθεσίας και ποια καλαμάκια επιτρέπονται
Τόσα χρόνια μετά τον περιορισμό διάθεσής τους στην αγορά, βλέπουμε να κυκλοφορούν ευρέως πλαστικά καλαμάκια και αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει…
Χαρακτηρίζονται ως επαναχρησιμοποιήσιμα, πολλαπλών χρήσεων δηλαδή, οπότε θεωρείται ότι απαλλάσσονται από την απαγόρευση διάθεσης των συγκεκριμένων πλαστικών ειδών, που ήρθε ως απαίτηση στις 3/7/2021 από το Νόμο 4736/2020 για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης. Ισχύει όμως κάτι τέτοιο;
Να θυμηθούμε τι λέει το εν λόγω νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στην Ελλάδα, το 2020…
Για τα καλαμάκια που ήταν διαθέσιμα στην αγορά κατά την έναρξη ισχύος της απαγόρευσης, είχε δοθεί προθεσμία 10 μηνών για την εξάντληση των αποθεμάτων τους. Άρα, μετά το Μάιο του 2022, δεν θα έπρεπε να υπάρχει κανένα πλαστικό καλαμάκι μίας χρήσης στην ελληνική αγορά…
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων από τις επιχειρήσεις, όπου αξίζει να σημειώσουμε δεν ήταν καθόλου εύκολο project, διότι τότε δεν υπήρχαν άμεσα διαθέσιμες, ούτε οικονομικές, αλλά ούτε και ασφαλείς για την υγεία των καταναλωτών λύσεις για την αντικατάσταση του πλαστικού… Επιπλέον, ήταν αναμενόμενη η δυσαρέσκεια, ακόμη και η αγανάκτηση των περισσότερων καταναλωτών, διότι η εμπειρία κατανάλωσης ενός κρύου ροφήματος δεν είναι το ίδιο καλή με εναλλακτικά καλαμάκια, όπως είναι τα χάρτινα.
Αυτό φυσικά αναστάτωσε όλες τις επιχειρήσεις, όπου προσπάθησαν να λύσουν το πρόβλημα και έτσι αποφάσισαν να ελέγξουν αν τα πλαστικά καλαμάκια μίας χρήσης είχαν τις προδιαγραφές για να χαρακτηριστούν κατάλληλα για πολλαπλές χρήσεις και να «βαπτιστούν» επαναχρησιμοποιήσιμα, ώστε να μην εμπίπτουν στις υποχρεώσεις του Νόμου για την απαγόρευσή τους. Και όντως, κάποια από τα καλαμάκια αυτά, εξετάστηκαν σε εργαστήρια και έγιναν οι απαραίτητοι έλεγχοι και δοκιμές μετανάστευσης υπό τις κατάλληλες συνθήκες προσομοίωσης, ώστε να επιβεβαιωθεί ότι είναι κατάλληλα και ασφαλή για τη συγκριμένη χρήση, δηλ. να χρησιμοποιούνται πολλές φορές και για τον ίδιο σκοπό.
Αρκεί όμως μόνο αυτή η επιβεβαίωση, για να χαρακτηριστεί το καλαμάκι ως επαναχρησιμοποιήσιμο;
Επανέρχομαι στο Νόμο 4736/2020 και θυμίζω ότι αποτελεί την εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904, σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον.’
Σύμφωνα με τους ορισμούς του Νόμου από το άρθρο 1, πλαστικό προϊόν μίας χρήσης είναι το προϊόν που κατασκευάζεται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από πλαστική ύλη και το οποίο δεν έχει μελετηθεί, σχεδιαστεί ή διατεθεί στην αγορά, προκειμένου να εκπληρώσει κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του πολλαπλές διαδρομές ή επιστροφές, με επιστροφή στον παραγωγό για επαναπλήρωση ή επαναχρησιμοποίηση για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκε. O ειδικότερος προσδιορισμός της έννοιας του πλαστικού προϊόντος μίας χρήσης λαμβάνει χώρα με την απόφαση της παρ. 1 του άρθρου 19, όπου αναφέρει: Σε εφαρμογή του άρθρου 12 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904, με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται οι προδιαγραφές για το τι πρέπει να θεωρείται πλαστικό προϊόν μίας χρήσης.
Σύμφωνα με τους ορισμούς του Νόμου από το άρθρο 1, πλαστικό προϊόν μίας χρήσης είναι το προϊόν που κατασκευάζεται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από πλαστική ύλη και το οποίο δεν έχει μελετηθεί, σχεδιαστεί ή διατεθεί στην αγορά, προκειμένου να εκπληρώσει κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του πολλαπλές διαδρομές ή επιστροφές, με επιστροφή στον παραγωγό για επαναπλήρωση ή επαναχρησιμοποίηση για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκε. O ειδικότερος προσδιορισμός της έννοιας του πλαστικού προϊόντος μίας χρήσης λαμβάνει χώρα με την απόφαση της παρ. 1 του άρθρου 19, όπου αναφέρει: Σε εφαρμογή του άρθρου 12 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904, με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται οι προδιαγραφές για το τι πρέπει να θεωρείται πλαστικό προϊόν μίας χρήσης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε εφαρμογή του άρθρου 12 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904 έχει εκδώσει τις κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τα πλαστικά προϊόντα που εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής της, όπου παρέχονται σαφείς οδηγίες και παραδείγματα.
Σημειώνω ότι αντικατοπτρίζουν τις απόψεις της Ε.Ε. και χρησιμεύουν αποκλειστικά για να παράσχουν μια εικόνα για τον τρόπο ερμηνείας, το περιεχόμενό τους δεν είναι νομικά δεσμευτικό. Είναι ένα απαραίτητο εργαλείο καθοδήγησης για όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου, αλλά δυστυχώς δεν είναι ακόμη γνωστό για αρκετές από αυτές.
Σύμφωνα λοιπόν με την επεξηγηματική εφαρμογή των κριτηρίων για την ερμηνεία των ορισμών και τη δυνατότητα εξαίρεσης από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, τα καλαμάκια πολλαπλών χρήσεων από ανθεκτική πλαστική ύλη, είναι εκείνα που έχουν σχεδιαστεί για τον σκοπό αυτόν και έχουν διατεθεί στην αγορά με στόχο να χρησιμοποιηθούν περισσότερες από μία φορές και συνήθως γίνονται αντιληπτά και χρησιμοποιούνται από τους καταναλωτές ως τέτοια.
Εκτιμώ ότι αρκετά πλαστικά καλαμάκια που κυκλοφορούν στην αγορά δεν έχουν σχεδιαστεί γι’ αυτόν τον σκοπό, ούτε είναι από ανθεκτική πλαστική ύλη, ούτε φυσικά χρησιμοποιούνται από τους καταναλωτές ως τέτοια, με συνέπεια να καταλήγουν στον κάδο απορριμμάτων ή ανακύκλωσης μαζί με τα ποτήρια μίας χρήσης, αμέσως μετά την κατανάλωση του ροφήματος…
Μη ξεχνάμε και την έλλειψη οδηγιών σχετικά με τη χρήση τους, σύμφωνα με τις απαιτήσεις επισήμανσης του άρθρου 15 του Καν. 1935/2004, που θα βοηθούσαν τους χρήστες να χρησιμοποιούν σωστά τα υλικά που έρχονται σε άμεση επαφή με τρόφιμα, ειδικά αν πρόκειται για επαναχρησιμοποιούμενα είδη που απαιτούν ιδιαίτερους χειρισμούς, όπως πχ το πλύσιμο.
Συμπέρασμα; Έχουμε ξεφύγει από το βασικό σκοπό των νομοθετικών διατάξεων και αντί να μειώνουμε τη περιβαλλοντική μόλυνση, επιβαρύνουμε το περιβάλλον με περισσότερο πλαστικό, διότι μη κρυβόμαστε, βάσει της πραγματικής τους χρήσης, τα πλαστικά καλαμάκια γίνονται αμέσως απόβλητα και δεν υπόκεινται σε επαναχρησιμοποίηση μετά από πλύσιμο και με ταυτόχρονη διατήρηση της ικανότητάς τους να εκτελούν την προβλεπόμενη λειτουργία τους. Η εγχείρηση λοιπόν πέτυχε, αλλά ο ασθενής πέθανε…
Αυτή είναι η δική μου ερμηνεία… δώστε κι εσείς τη δική σας και, αν μπορείτε, πιείτε τον καφέ σας χωρίς καλαμάκι! Εγώ μιλώ εκ του ασφαλούς, διότι πίνω κυρίως ζεστό καφέ…
Ααα, και μη μου πείτε, εδώ γίνεται χαμός με τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή, το καλαμάκι μας μάρανε… Σωστή διαπίστωση μεν, όμως γενική και άσχετη με το θέμα μας!
*Άννα Λεκατσά Γεωπόνος-Επιστήμονας Τροφίμων, Senior Consultant AG ADVENT AE
Ακολουθήστε το Cibum 
Πρόσφατα επισκέφθηκα την Ελλάδα για καλοκαιρινές διακοπές και προς μεγάλη μου έκπληξη είδα πλαστικά καλαμάκια να χρησιμοποιούνται σε καφέ και μπαρ. Έψαξα την εταιρεία που τα προμηθεύει και τη βρήκα και μετά προσπαθούσα να καταλάβω τι ακριβώς έχει συμβεί και επιτρέπεται ξανά η χρήση τους. Προφανώς δεν είναι επαναχρησιμοποιούμενα όπως αναγράφεται στη συσκευασία τους. Είναι πολύ μαλακα και μετά από μια χρήση τσαλακώνουν και δεν είναι κατάλληλα για δεύτερη. Θα με βοηθούσε πολύ αν μπορούσε κάποιος να μου δώσει παραπάνω πληροφορίες για το ποιος έδωσε το ΟΚ για την χρήση τους και ποια εργαστήρια τα Ενέκριναν ως επαναχρησιμοποιούμενα. Ποιος ελέγχει αυτά τα εργαστήρια και τις αποφάσεις τους και ποιος από την ΕΕ (που στην πλειονότητα των χωρών της δεν κυκλοφορούν πλαστικά καλαμάκια ούτε για δείγμα) επέτρεψε την επαναφορά τους στην Ελλάδα.