Πώς τα τρόφιμα υψηλής γευστικότητας συμβάλλουν στην υπερκατανάλωση και την παχυσαρκία
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLoS ONE, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κάνσας ανέλυσαν τη διάδοση και τη σύνθεση των υπερ-ευχάριστων τροφίμων (HPF) σε 17 χώρες, αξιοποιώντας δεδομένα που συγκεντρώθηκαν μέσω της πλατφόρμας crowdsourcing Open Food Facts. Η έρευνα επικεντρώθηκε στο πώς ο συνδυασμός λίπους, ζάχαρης και αλατιού μπορεί να καταστήσει τα τρόφιμα ακαταμάχητα και να ενισχύσει την υπερκατανάλωση μέσω της ενεργοποίησης των εγκεφαλικών μηχανισμών ανταμοιβής. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται όχι στην πείνα, αλλά στην έντονη επιθυμία που γεννάται μέσα από τη γευστική απόλαυση, οδηγώντας πολλές φορές σε υπερβολική κατανάλωση.
Τα HPF φαίνεται να ενισχύουν κυρίως την επιθυμία, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα επιδραστικά στο διατροφικό περιβάλλον. Αν και οι περισσότερες έρευνες στο πεδίο εστιάζουν στις ΗΠΑ, οι πολυεθνικές τροφίμων επεκτείνουν πλέον τις επιρροές τους παγκοσμίως, κάνοντας αναγκαία τη διεθνή χαρτογράφηση αυτών των διατροφικών μοτίβων. Η βάση δεδομένων που χρησιμοποιήθηκε περιλάμβανε πάνω από 314.000 προϊόντα από χώρες της Ευρώπης, της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής. Οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν σχεδόν το ήμισυ του συνόλου, ενώ σημαντικές συμμετοχές καταγράφηκαν από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία. Από την ανάλυση αφαιρέθηκαν ποτά και ελλιπείς εγγραφές, με αποτέλεσμα ένα ιδιαίτερα εκτενές και χρήσιμο δείγμα.
Η ταξινόμηση των τροφίμων ως υπερ-ευχάριστων βασίστηκε σε τρεις βασικούς διατροφικούς συνδυασμούς: λίπος με νάτριο, λίπος με ζάχαρη και υδατάνθρακες με νάτριο. Παράλληλα, εφαρμόστηκε το σύστημα ταξινόμησης NOVA, που κατατάσσει τα τρόφιμα σύμφωνα με τον βαθμό επεξεργασίας τους. Η έρευνα περιέλαβε μόνο χώρες με επαρκή αριθμό καταχωρίσεων για στατιστικά ασφαλή συμπεράσματα.
Τα ευρήματα της μελέτης
Οι ερευνητές εντόπισαν μεγάλες διακυμάνσεις στη διαθεσιμότητα και τη σύνθεση των HPF μεταξύ των χωρών. Η Βουλγαρία εμφάνισε το υψηλότερο ποσοστό HPF με σχεδόν 68%, ενώ η Αυστραλία το χαμηλότερο, λίγο πάνω από 54%. Οι ΗΠΑ κινήθηκαν στο 63%, με σαφή υπεροχή σε τρόφιμα με αυξημένα επίπεδα γευστικών ενισχυτικών, όπως το λίπος, η ζάχαρη και το αλάτι. Από τους τρεις συνδυασμούς, ο συνηθέστερος ήταν εκείνος του λίπους με νάτριο. Τα HPF γενικά υπερέβαιναν τα διατροφικά όρια ταξινόμησής τους, με κάποιες κατηγορίες να φτάνουν υπερβάσεις άνω του 100%. Η στατιστική ανάλυση κατέδειξε ότι τα προϊόντα από τις περισσότερες χώρες ήταν λιγότερο πιθανό να ταξινομηθούν ως υπερ-ευχάριστα, σε σύγκριση με τα αμερικανικά. Η μόνη χώρα με σημαντικά υψηλότερες πιθανότητες από τις ΗΠΑ ήταν η Βουλγαρία, ενώ η Ελβετία εμφάνισε ποσοστά στατιστικά παρόμοια. Η Ιταλία και η Γερμανία βρέθηκαν στον αντίποδα, με αισθητά χαμηλότερη παρουσία HPF.
Εξετάστηκε επίσης η συσχέτιση των HPF με τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα (UPF), όπως αυτά ορίζονται από το NOVA. Στις ΗΠΑ, το 50% των προϊόντων ανήκαν και στις δύο κατηγορίες. Η Βουλγαρία διέθετε μεγάλο αριθμό προϊόντων μόνο HPF, ενώ η Ιταλία ξεχώρισε με υψηλό ποσοστό προϊόντων που δεν εντάσσονταν σε καμία από τις δύο κατηγορίες, αγγίζοντας σχεδόν το 29%.
Τα ζαχαρούχα και αλμυρά σνακ, καθώς και τα γαλακτοκομικά, ήταν κατά κανόνα τόσο υπερ-ευχάριστα όσο και υπερ-επεξεργασμένα. Αντίθετα, τα φρούτα και τα λαχανικά σχεδόν ποτέ δεν ανήκαν σε καμία από τις δύο κατηγορίες. Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η επικάλυψη των HPF και UPF, αν και συχνή, δεν είναι καθολική και οι δύο ομάδες τροφίμων διατηρούν διακριτούς διατροφικούς και εννοιολογικούς κινδύνους. Οι συγγραφείς τονίζουν ότι ο συνδυασμός υψηλής γευστικότητας και επεξεργασίας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για την υγεία, υποδεικνύοντας την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις δημόσιας υγείας. Αυτές περιλαμβάνουν τη μείωση των επιπέδων λίπους, ζάχαρης και νατρίου στη βιομηχανική παραγωγή τροφίμων, την αναθεώρηση της επισήμανσης, αλλά και τη ρύθμιση της προώθησης και της διανομής αυτών των προϊόντων, ιδιαίτερα σε ευάλωτους πληθυσμούς.
Ακολουθήστε το Cibum 
