Έχουμε αναφερθεί και σε προηγούμενα άρθρα –και όχι άδικα – σε αυτό τον σημαντικό και «ύπουλο» εχθρό της βιομηχανίας τροφίμων: τα ξένα σώματα. Καθημερινή είναι πλέον και η ειδησεογραφία σχετικά με ανακλήσεις τροφίμων, ανά τον κόσμο, καθώς μέσα σε αυτά εντοπίζονται όχι μόνο ξένα υλικά αλλά και επικίνδυνα όπως πλαστικά κομμάτια… καρφιά… μεταλλικά θραύσματα… οστά του ζώου… γυαλιά, μικρά εξαρτήματα εξοπλισμού, γάντια ακόμα και ζωύφια ή ερπετά μέσα συσκευασμένα και μη τρόφιμα…
Η σημασία τους για την ασφάλεια των τροφίμων είναι μεγάλη, καθώς μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές ή ακόμα και ανεπανόρθωτες βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό.
Ενώ οι μικροβιολογικοί και οι χημικοί κίνδυνοι αποτελούν κρίσιμους παράγοντες, οι παρασκευαστές τροφίμων δεν θα πρέπει να υποτιμούν τη σημασία της διαχείρισης των φυσικών κινδύνων, τόσο όσον αφορά τους πιθανούς κινδύνους για την ασφάλεια των τροφίμων όσο και τη δυσαρέσκεια των καταναλωτών.
Οι φυσικοί κίνδυνοι μπορούν να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα ως επιμολυντές, ουσίες νοθείας, ή ξένα υλικά. Ως εκ τούτου, είναι υψίστης σημασίας να υπάρχει ένα ισχυρό πρόγραμμα για την καταπολέμηση της εισβολής ξένων υλικών στα διαφορετικά επίπεδα της αλυσίδας αξίας. Μόλις βρεθούν τα ξένα υλικά, χρησιμοποιούνται πρόσθετες τεχνικές που επιτρέπουν την αναγνώρισή τους και για τον προσδιορισμό της πηγής τους. Αυτή η προληπτική αναγνώριση, προωθεί μια γρήγορη και αποτελεσματική διερεύνηση της βασικής αιτίας και ενεργοποιεί μια συνεχή νοοτροπία βελτίωσης.
Μια ισχυρή προσέγγιση διαχείρισης ξένων υλικών
Το ξένο υλικό αντιπροσωπεύει περίπου το 10% των ανακλήσεων, ως εκ τούτου, δεν είναι ο κύριος λόγος για να εκδοθεί μια ανάκληση από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Ωστόσο, όπως αναφέρει το New Food Magazine, η απουσία του από τα μεταποιημένα τρόφιμα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παράγοντες που χτίζει την εμπιστοσύνη με τους καταναλωτές.
Το ξένο υλικό συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγαλύτερων αιτιών των καταγγελιών των καταναλωτών. Ως «ξένο υλικό» λαμβάνεται ένας τεχνικός όρος που αναφέρεται σε κάθε ξένη ύλη – είτε φυσικής, χημικής ή βιολογικής φύσης – που βρίσκεται στα τρόφιμα. Συνήθως, τα ξένα υλικά καθιστούν τα τρόφιμα ακατάλληλα για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Η προέλευση και η φύση του, μπορεί να είναι βιολογική (έντομο), πλαστικό (συσκευασία), ορυκτά (πέτρες), μέταλλο (επεξεργασία) ή γυαλί (συσκευασία).
Ένας άλλος τρόπος για τον καθορισμό του ξένου υλικού, θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε ο καταναλωτής δεν αναμένει να βρει στο προϊόν που αγόρασε.
Μια προσέγγιση διαχείρισης ξένων υλικών μπορεί να καθιερωθεί με βάση τις ακόλουθες τρεις αρχές:
- Είναι ευθύνη της διοίκησης σε όλα τα επίπεδα της εταιρείας
- Καθορίζεται από τον πελάτη και τον καταναλωτή
- Το μηδέν είναι ο μόνος αποδεκτός στόχος.
Η διαχείριση αυτή περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων στοιχείων, την κατανόηση των παραγόντων κινδύνου με την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης εσωτερικά και εξωτερικά, την προώθηση βέλτιστων πρακτικών και την ανάπτυξη προληπτικής δράσης με αξιολογήσεις ευπάθειας, σχέδια μετριασμού και συνεχείς αναθεωρήσεις. Η διαχείριση θα πρέπει να διασφαλίζεται σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας, από την πρώτη βαθμίδα προμηθευτών έως τον καταναλωτή, με εξαντλητικό σχέδιο ελέγχου και επανεξέτασης, με προμηθευτές και παραγωγούς πρώτων υλών. Παράλληλα, εντός του εργοστασίου θα πρέπει να υπάρχουν συστήματα χαρτογράφησης κινδύνου, χωροταξίας, ενδελεχούς σχεδιασμού και ανίχνευσης συντήρησης – όλα είναι βασικά στοιχεία επιτυχίας.
Προφανώς, το τελικό χαρακτηριστικό ενός αποτελεσματικού προγράμματος αφορά την κουλτούρα της εταιρείας γύρω από την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων. Χωρίς τη σωστή νοοτροπία και τη σωστή πρακτική και εκπαίδευση, όλες οι άλλες συνιστώσες του προγράμματος δεν θα είναι αποτελεσματικές.
Η κουλτούρα ασφάλειας των τροφίμων της εταιρείας, εδραιώνει τη βάση της πυραμίδας του προγράμματος διαχείρισης ξένων υλικών και παραμένει απαραίτητη καθ’ όλη τη διάρκεια.
Δυνατότητα προληπτικής αναλυτικής μεθόδου
Ένα στοιχείο διαχείρισης ξένων υλών που συχνά δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη, είναι η χρήση αναλυτικών εργαλείων, τόσο σε αντιδραστική όσο και σε προληπτική λειτουργία.
Στην αντιδραστική λειτουργία, μόλις βρεθεί ξένο υλικό, η διερεύνηση της βασικής αιτίας είναι το κλειδί για την εξάλειψη του ζητήματος και την αποφυγή της επανάληψης. Ο προσδιορισμός της φύσης του ξένου υλικού βοηθά την έρευνα, ιδίως εάν υπάρχει συγκρίσιμο υλικό αναφοράς. Επιτρέπει την επικύρωση των πορισμάτων για τους καταναλωτές και επιτρέπει σε κάποιον να προσδιορίσει την πηγή του ξένου υλικού.
Υιοθετώντας μια προληπτική στάση, η δημιουργία μιας «βιβλιοθήκης» πιθανών ξένων υλικών, επιτρέπει την ταχύτερη επίλυση προβλημάτων. Από αναλυτική άποψη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες αναλυτικές τεχνικές. Οι πιο συνηθισμένες είναι η μικροσκοπία, η φασματοσκοπία υπέρυθρου μετασχηματισμού Fourier (FTIR) και η φασματοσκοπία φθορισμού ακτινών Χ (XRF).
Η μικροσκοπία σε συνδυασμό με filth test, ή χωρίς αυτό, χρησιμοποιείται συχνά για επιβεβαίωση ξένου υλικού ζωικής ή ανθρώπινης προέλευσης. Σε συνδυασμό με τις κατάλληλες δεξιότητες εντομολογίας και μια επαρκή βάση δεδομένων, είναι μια απλή και ισχυρή προσέγγιση – διαφοροποιώντας εύκολα τα ανθρώπινα μαλλιά από τις τρίχες τρωκτικών ή βοηθώντας στον εντοπισμό της προέλευσης ενός εντόμου σε περίπτωση παγκόσμιου διεθνούς εμπορίου.
Το FTIR χρησιμοποιείται συνήθως για την ανίχνευση οργανικών υλικών, όπως πλαστικά και οποιαδήποτε πολυμερή υλικά, είναι μια μη καταστρεπτική τεχνική και μπορεί να είναι μια φορητή συσκευή.
Το XRF είναι γενικά μια μη καταστροφική τεχνική και η διαδικασία διαρκεί μόνο μερικά λεπτά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε δείγματα από μερικά χιλιοστά έως εξοπλισμό πλήρους μεγέθους. Είναι το καλύτερο εργαλείο για οποιοδήποτε μεταλλικό ξένο υλικό, καθώς παρέχει σύνθεση στοιχείων και επιτρέπει την αναγνώριση κραμάτων και την αναγνώριση συγκεκριμένων τεμαχίων εξοπλισμού στη γραμμή παραγωγής.
Αυτές οι αναλυτικές τεχνικές είναι ισχυρά εργαλεία για τον προσδιορισμό μετάλλων, πλαστικών και εντόμων, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της διαχείρισης ξένων υλικών, της αναγνώρισης και της εξάλειψής τους.
Όλα τα παραπάνω, δεν θα αντικαταστήσουν ποτέ τα κατάλληλα μέτρα που απαιτούνται για την αποφυγή της παρουσίας ξένου υλικού στα τελικά προϊόντα, αλλά θα πρέπει να αποτελούν συμπληρωματική προσέγγιση συνεχούς βελτίωσης του συνολικού προγράμματος διαχείρισης ξένου υλικού.
Πέρα από την υποστήριξη της ανάλυσης των βαθύτερων αιτίων του συμβάντος, είναι επίσης σημαντικό στοιχείο να φέρνουμε επιστημονικά στοιχεία σε περίπτωση διαφωνίας με έναν προμηθευτή, πελάτη ή καταναλωτή.
Πληροφορίες από New Food Magazine
Ακολουθήστε το Cibum 
