Τι είναι η διάρκεια ζωής, ποια τρόφιμα απαλλάσσονται από την υποχρέωση αναγραφής της, πώς διαφέρουν οι ημερομηνίες που βλέπουμε πάνω στα προϊόντα;
Διάρκεια ζωής είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία ένα τρόφιμο διατηρεί τα αποδεκτά ή επιθυμητά χαρακτηριστικά του, υπό καθορισμένες συνθήκες αποθήκευσης και χειρισμού. Αυτά τα αποδεκτά ή επιθυμητά χαρακτηριστικά μπορεί να σχετίζονται με την ασφάλεια ή την ποιότητα του προϊόντος και μπορεί να είναι μικροβιολογικής, χημικής ή φυσικής φύσης.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία (Κανονισμός (ΕΕ) Αριθ. 1169/2011) η διάρκεια ζωής αναφέρεται ως «ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας».
Ποια είναι η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας;
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ.1169/2011 απαιτεί η διάρκεια διατήρησης ενός τροφίμου να αναγράφεται είτε ως ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας («ανάλωση κατά προτίμηση πριν από») είτε με τη μορφή ημερομηνία «ανάλωση έως».
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της ημερομηνίας “ανάλωση κατά προτίμηση πριν από” και της ημερομηνίας “ανάλωση έως”;
Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας ή ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» είναι η ημερομηνία κατά την οποία ένα τρόφιμο διατηρεί τις ιδιαίτερες ιδιότητές του, π.χ. γεύση, άρωμα, εμφάνιση, τυχόν ειδικές ιδιότητες που σχετίζονται με το προϊόν, περιεκτικότητα σε βιταμίνες κ.λπ., όταν το προϊόν έχει αποθηκευτεί κατάλληλα και η συσκευασία δεν έχει ανοιχτεί.
Συνήθως, μια ημερομηνία «ανάλωσης κατά προτίμηση πριν από» χρησιμοποιείται για προϊόντα διατροφής όπως κονσερβοποιημένα, αποξηραμένα, κατεψυγμένα τρόφιμα κ.λπ. Πολλά τρόφιμα που έχουν περάσει την ημερομηνία «ανάλωσης κατά προτίμηση πριν από» μπορεί να είναι ασφαλή για κατανάλωση, αλλά η ποιότητά τους μπορεί να έχει επιδεινωθεί.
Στην περίπτωση τροφίμων τα οποία, από μικροβιολογικής άποψης, είναι ιδιαίτερα ευαλλοίωτα και, ως εκ τούτου, ενδέχεται, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, να αποτελέσουν άμεσο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας πρέπει να αντικατασταθεί από την τελική ημερομηνία ανάλωσης.
Η ημερομηνία «ανάλωση έως», είναι η ημερομηνία μέχρι την οποία ένα τρόφιμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια, δηλαδή να καταναλωθεί, να μαγειρευτεί ή να μεταποιηθεί, αφού αποθηκευτεί σωστά. Μετά την τελική ημερομηνία ανάλωσης, ένα τρόφιμο θεωρείται μη ασφαλές σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 2 του κανονισμού ΕΚ 178/2002 και δεν μπορεί να πωληθεί.
Συνήθως, η ημερομηνία αυτή χρησιμοποιείται για φρέσκα, έτοιμα προς κατανάλωση και διατηρημένα με απλή ψύξη τρόφιμα όπως γιαούρτι, γάλα, κρέας, μη παστεριωμένους χυμούς φρούτων κ.λπ. Εξαίρεση σε αυτό αποτελούν τα ωμά αυγά με κέλυφος για τα οποία απαιτείται ημερομηνία «βέλτιστης πριν» όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 589/2008 όσον αφορά τα πρότυπα εμπορίας για τα αυγά.
Ποιος αποφασίζει εάν ένα προϊόν απαιτεί ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως»;
Ο υπεύθυνος της επιχείρησης τροφίμων (συνήθως ο παρασκευαστής ή ο παραγωγός) που επισυνάπτει μια ετικέτα σε ένα τρόφιμο, είναι υπεύθυνος να αποφασίσει εάν απαιτείται ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως» για τη δήλωση της διάρκειας ζωής του.
Πότε πρέπει να ληφθεί αυτή η απόφαση;
Η απόφαση σχετικά με το κατά πόσον ένα τρόφιμο απαιτεί ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως» θα πρέπει να λαμβάνεται όταν ο παρασκευαστής ή ο παραγωγός τροφίμων αναπτύσσει το οικείο σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων, βάσει των αρχών HACCP, για το προϊόν. Συνιστάται ιδιαίτερα ο παρασκευαστής ή ο παραγωγός τροφίμων να τεκμηριώνει αυτή τη διαδικασία.
Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων που παραλαμβάνουν χύμα τρόφιμα και στη συνέχεια το διασπούν και το επανασυσκευάζουν, είναι πλέον υπεύθυνοι να διασφαλίζουν ότι οι πληροφορίες που παρέχονται σχετικά με το εν λόγω προϊόν, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειας ζωής του, είναι ορθές, σύμφωνα με το άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ.1169/2011.
Η περίπτωση τροποποίησης των παρεχόμενων πληροφοριών, για παράδειγμα της ημερομηνίας «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως», αυτές μπορούν να πραγματοποιούνται μόνον υπό την προϋπόθεση ότι οι τροποποιήσεις αυτές δεν παραπλανούν τον τελικό καταναλωτή ή δεν μειώνουν με άλλο τρόπο το επίπεδο προστασίας του καταναλωτή και τις δυνατότητες του τελικού καταναλωτή να κάνει συνειδητές επιλογές. Οι ΥΕΤ είναι υπεύθυνοι για τυχόν αλλαγές που επιφέρουν στις πληροφορίες για τα τρόφιμα που συνοδεύουν ένα τρόφιμο.
Απαιτούν όλα τα τρόφιμα δήλωση διάρκειας ζωής;
Όχι, δεν απαιτείται δήλωση διάρκειας διατήρησης, δηλαδή ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως», για τα ακόλουθα τρόφιμα:
- Νωπά οπωροκηπευτικά, στα οποία περιλαμβάνονται και οι πατάτες, τα οποία δεν έχουν αποφλοιωθεί, κοπεί ή υποστεί παρόμοια επεξεργασία. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για τους σπόρους που φυτρώνουν και παρόμοια προϊόντα, όπως τα φύτρα ψυχανθών, για τα οποία απαιτείται ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας
- Οίνοι, οίνοι λικέρ, αφρώδεις οίνοι, αρωματισμένοι οίνοι και παρόμοια προϊόντα που παράγονται από φρούτα εκτός των σταφυλιών, καθώς και ποτά του κωδικού ΣΟ 2206 00 που παράγονται από σταφύλια ή γλεύκη σταφυλιών
- Ποτά με κατ’ όγκο περιεκτικότητα σε αλκοόλη ίσης ή ανώτερης του 10 %
- Προϊόντα αρτοποιίας ή ζαχαροπλαστικής τα οποία, λόγω της φύσης του περιεχομένου τους, καταναλώνονται συνήθως εντός 24 ωρών από την παρασκευή τους
- Ξίδι
- Μαγειρικό αλάτι
- Ζάχαρη σε στερεά μορφή
- Προϊόντα ζαχαροπλαστικής που αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από αρωματισμένα ή/και χρωματισμένα σάκχαρα
- Τσίχλες και παρόμοια προϊόντα μάσησης.
Ποιες είναι οι απαιτήσεις επισήμανσης διάρκειας ζωής για τα μη προσυσκευασμένα τρόφιμα;
Μη προσυσκευασμένα ή χύμα τρόφιμα είναι αυτά που προσφέρονται προς πώληση στον τελικό καταναλωτή ή σε μονάδες μαζικής εστίασης χωρίς προσυσκευασία. Περιλαμβάνει επίσης τρόφιμα που συσκευάζονται στους χώρους πώλησης κατόπιν αιτήματος του καταναλωτή (π.χ. σάντουιτς σε πάγκο ντελικατέσεν) ή τρόφιμα που παρασκευάζονται στις εγκαταστάσεις και προσυσκευάζονται προς πώληση από τις εν λόγω εγκαταστάσεις (π.χ. λαζάνια που παρασκευάζονται στις εγκαταστάσεις, συσκευάζονται και διατίθενται προς πώληση).
Σύμφωνα με τον νόμο (άρθρο 44 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1169/2011), η ημερομηνία «ανάλωσης κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωσης έως» δεν χρειάζεται να δηλώνεται στα μη προσυσκευασμένα τρόφιμα.
Υπάρχουν άλλες μορφές έκφρασης της διάρκειας ζωής που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα;
Ορισμένοι ΥΕΤ, εκτός από την ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως», θα επισημαίνουν τα τρόφιμα με όρους όπως «πώληση έως», «λήγει στις», «τρώτε έως» κ.λπ., ακολουθούμενη από κατάλληλη ημερομηνία. Αυτοί οι τύποι ετικετών χρησιμοποιούνται μερικές φορές από επιχειρήσεις τροφίμων για σκοπούς ελέγχου αποθεμάτων. Από την άποψη του καταναλωτή, κατά τον έλεγχο της διάρκειας διατήρησης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη μόνο η ημερομηνία «ανάλωση έως» ή «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από».
Πώς αποφασίζει μια επιχείρηση εάν ένα τρόφιμο χρειάζεται ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως»;
Το 2020, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) δημοσίευσε ένα δέντρο αποφάσεων για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις τροφίμων να αποφασίσουν ποιο είδος σήμανσης ημερομηνίας θα πρέπει να επισημαίνεται στα τρόφιμα. Περιλαμβάνεται στη σελίδα 32 των οδηγιών σχετικά με τη σήμανση ημερομηνίας και τις σχετικές πληροφορίες για τα τρόφιμα: μέρος 1 (σήμανση ημερομηνίας)
Το 2021 η EFSA δημοσίευσε πρόσθετες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις πληροφορίες για τα τρόφιμα όσον αφορά τις συνθήκες αποθήκευσης και/ή τα χρονικά όρια κατανάλωσης μετά το άνοιγμα συσκευασίας τροφίμων και την απόψυξη κατεψυγμένων τροφίμων στην οδηγία σχετικά με τη σήμανση ημερομηνίας και τις σχετικές πληροφορίες για τα τρόφιμα: μέρος 2 (πληροφορίες για τα τρόφιμα)
Στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δημοσιεύθηκε ένα διάγραμμα αποφάσεων για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις τροφίμων να αποφασίσουν εάν η χρονική προθεσμία κατανάλωσης μετά το άνοιγμα, για λόγους ασφαλείας, είναι δυνητικά μικρότερη από την αρχική ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» ή «ανάλωση έως» του προϊόντος στη μη ανοιγμένη συσκευασία του, στη σελίδα 18.
FSAI
Ακολουθήστε το Cibum 
