Νικόλας Εμμανουήλ
Η ισορροπημένη διατροφή είναι αυτή που παρέχει επαρκείς ποσότητες διαφόρων θρεπτικών συστατικών – όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπος, βιταμίνες, μέταλλα και νερό – για τη διατήρηση της καλής υγείας ενός ανθρώπου.
Κάθε θρεπτικό συστατικό έχει μια ιδιαίτερη λειτουργία στο ανθρώπινο σώμα. Η ποσότητα κάθε επιμέρους θρεπτικού στοιχείου που απαιτείται για τη διατήρηση της υγείας ενός ατόμου ονομάζεται απαίτηση θρεπτικών ουσιών. Οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας, η φυσιολογική κατάσταση (όπως η εγκυμοσύνη), οι διατροφικές συνήθειες και το γενετικό υπόβαθρο είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες.
Οι διαιτητικές τιμές αναφοράς (DRV) είναι ένας γενικός όρος για ένα σύνολο θρεπτικών τιμών αναφοράς που περιλαμβάνει τη μέση απαίτηση (AR), την πρόσληψη αναφοράς πληθυσμού (PRI), την επαρκή πρόσληψη (AI) και το εύρος πρόσληψης αναφοράς για τα μακροθρεπτικά συστατικά (RI).
Οι DRV αναπτύσσονται για διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες. Η επιλογή των ομάδων βασίζεται σε διαφορές στις απαιτήσεις θρεπτικών ουσιών που σχετίζονται με την ταχύτητα ανάπτυξης, την αλλαγή της ενδοκρινικής κατάστασης, όπως στην εφηβεία, και τις διαφορές στην απορρόφηση θρεπτικών ουσιών ή στις λειτουργίες του σώματος, όπως η νεφρική λειτουργία. Λαμβάνονται επίσης υπόψη ειδικές ανάγκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας. Ως εκ τούτου, αναπτύσσονται DRV για διαφορετικά στάδια της ζωής και ομάδες φύλου, καθώς και για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Για κάθε θρεπτικό στοιχείο, οι πληθυσμοί – στόχοι καθορίζονται κατά περίπτωση, ανάλογα με τα διαθέσιμα δεδομένα.
Η επιστημονική επιτροπή τροφίμων (ΕΕΤ) – προκάτοχος της EFSA – έχει εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη ανεκτών επιπέδων πρόσληψης (UL) για βιταμίνες και ανόργανα συστατικά. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές περιγράφουν τις γενικές αρχές που χρησίμευσαν ως βάση για την αξιολόγηση των δυσμενών επιδράσεων των μικροθρεπτικών ουσιών στον άνθρωπο και τον καθορισμό των UL που διενεργήθηκαν από την ΕΕΤ και την ομάδα της EFSA για τα διαιτητικά προϊόντα, τη διατροφή και τις αλλεργίες (NDA). Η ομάδα NDA επανεξέτασε τις κατευθυντήριες γραμμές το 2021 και θα τις ολοκληρώσει μετά από πιλοτική φάση των εν εξελίξει αξιολογήσεων.
Οι DRV περιλαμβάνουν επίσης το ανεκτό ανώτερο επίπεδο πρόσληψης (UL), το οποίο είναι η μέγιστη ποσότητα μιας θρεπτικής ουσίας που μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η απαίτηση για μια θρεπτική ουσία ποικίλλει μεταξύ των ατόμων. Η μέση απαίτηση (AR) και η πρόσληψη αναφοράς πληθυσμού (PRI) περιγράφουν την κατανομή των απαιτήσεων σε έναν πληθυσμό. Αυτά δίνουν την πρόσληψη ενός θρεπτικού συστατικού που ανταποκρίνεται στις καθημερινές ανάγκες του μισού ή του μεγαλύτερου (97,5 %) του πληθυσμού αντίστοιχα. Με την παραδοχή ότι οι επιμέρους απαιτήσεις για μια θρεπτική ουσία κατανέμονται κανονικά εντός ενός πληθυσμού, το PRI υπολογίζεται ως AR συν το διπλάσιο της τυπικής απόκλισης (SD). Στην πράξη, η SD σπάνια είναι γνωστή και για τον υπολογισμό των PRI θεωρείται προκαθορισμένος συντελεστής διακύμανσης. Εάν δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η AR για μια θρεπτική ουσία, δεν μπορεί να προκύψει PRI.
Όταν δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία για τον προσδιορισμό της AR (και της PRI), μπορούν να προταθούν δύο άλλες τιμές – η κατάλληλη πρόσληψη (AI) και το εύρος πρόσληψης αναφοράς για τα μακροθρεπτικά συστατικά (RI).
Χρησιμοποιούνται δε ως βάση για πληροφορίες σχετικά με τις ετικέτες των τροφίμων και για τον καθορισμό διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών, βοηθώντας τους καταναλωτές να κάνουν υγιεινές διατροφικές επιλογές.
Ωστόσο, οι DRV προορίζονται για υγιείς ανθρώπους αφού όσοι πάσχουν από ασθένειες μπορεί να έχουν διαφορετικές ανάγκες και καλό είναι να συμβουλεύονται επαγγελματίες του τομέα της υγείας. Για βρέφη ηλικίας κάτω των 6 μηνών, οι διατροφικές απαιτήσεις καλύπτονται από το μητρικό γάλα, επομένως, δεν έχουν καθοριστεί DRV από την EFSA για την εν λόγω ηλικιακή ομάδα. Ωστόσο, τα βρέφη κατά το πρώτο εξάμηνο μπορεί να έχουν ειδικές διατροφικές απαιτήσεις, οι οποίες καλύπτονται από τις εθνικές πολιτικές για τη δημόσια υγεία.
Οι DRV παρέχουν την επιστημονική βάση πάνω στην οποία βασίζονται οι διατροφικές συστάσεις. Χρησιμοποιούνται από επαγγελματίες της διατροφής και της υγείας στη διατροφική αξιολόγηση και τον προγραμματισμό της διατροφής, σε επίπεδο πληθυσμού και ατόμων. Είναι επίσης χρήσιμο για τους παρασκευαστές τροφίμων για τη σύνθεση του προϊόντος και για τους επιστήμονες που ασχολούνται με την έρευνα στον τομέα της διατροφής.
Ωστόσο, δεν θα πρέπει να θεωρούνται συστάσεις για άτομα. Οι DRV είναι επιστημονικές αναφορές για επαγγελματίες, οι οποίοι τα χρησιμοποιούν κατά τον καθορισμό στόχων θρεπτικών ουσιών για πληθυσμούς ή συστάσεις για άτομα. Οι στόχοι και οι συστάσεις όσον αφορά τις θρεπτικές ουσίες είναι προσαρμοσμένες στα εθνικά πλαίσια (π.χ. προτεραιότητες δημόσιας υγείας, διατροφική κατάσταση, διατροφικά πρότυπα, σύνθεση των διαθέσιμων τροφίμων) και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να διαφέρουν από χώρα σε χώρα.
Οι πλήρεις επιστημονικές γνώμες σχετικά με τις DRV για την ενέργεια, το νερό, τα μακροθρεπτικά στοιχεία και τις διαιτητικές ίνες, καθώς και για τα μικροθρεπτικά συστατικά (εκτός από τα UL) έχουν συγκεντρωθεί σε ειδικό τεύχος της EFSA Journal. Όλες οι τιμές DRVs, συμπεριλαμβανομένων των UL, μπορούν επίσης να ανακτηθούν εύκολα μέσω του Finder DRVs.
Τα δεδομένα που χρησιμοποίησε η EFSA για τον υπολογισμό της πρόσληψης θρεπτικών ουσιών μεταξύ των διαφόρων ηλικιακών ομάδων στις ευρωπαϊκές χώρες αποθηκεύονται στη βάση δεδομένων σύνθεσης τροφίμων και στην ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή βάση δεδομένων για την κατανάλωση τροφίμων.
Η EFSA παρέχει ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές σχετικά με την πρόσληψη θρεπτικών ουσιών στους διαχειριστές κινδύνου και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ.
Το 2005, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την EFSA να επανεξετάσει και να επικαιροποιήσει τις διατροφικές τιμές αναφοράς για τις προσλήψεις θρεπτικών ουσιών και ενέργειας που καθορίστηκαν το 1993 από την Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων.
Η ομάδα της EFSA για τα διαιτητικά προϊόντα, τη διατροφή και τις αλλεργίες (ομάδα NDA) έθεσε τα θεμέλια για το έργο αυτό σε επιστημονική γνωμοδότηση του 2010 σχετικά με τις γενικές αρχές για τη δημιουργία και την εφαρμογή DRV. Η ομάδα NDA ολοκλήρωσε το έργο αυτό το 2019, εκδίδοντας συνολικά 34 επιστημονικές γνώμες που συνιστούν DRV για το νερό, τα λίπη, τους υδατάνθρακες και τις διαιτητικές ίνες, τις πρωτεΐνες, την ενέργεια, καθώς και 14 βιταμίνες και 15 ανόργανα άλατα.
Επιπλέον, οι επιστήμονες της EFSA, παρέχουν συμβουλές σχετικά με τον καθορισμό ανεκτών ανώτερων επιπέδων πρόσληψης (UL) για βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία. Οι τιμές αυτές αντιπροσωπεύουν την υψηλότερη ημερήσια πρόσληψη ενός θρεπτικού συστατικού καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, η οποία είναι απίθανο να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Οι UL χρησιμοποιούνται επίσης ως αναφορά στις αξιολογήσεις της EFSA σχετικά με την ασφάλεια των πηγών θρεπτικών ουσιών που προστίθενται στα συμπληρώματα διατροφής.
Η EFSA λαμβάνει ad hoc αιτήματα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή τα κράτη μέλη για την επανεξέταση των UL για θρεπτικά συστατικά και οι ολοκληρωμένες αξιολογήσεις περιλαμβάνουν τη βιταμίνη D στα βρέφη και τα διαιτητικά σάκχαρα. Επαναξιολογήσεις των υπαρχόντων ULs για βιταμίνη Α, βιταμίνη Β6, βιταμίνη D, βιταμίνη Ε, β -καροτένιο, σίδηρο, μαγγάνιο, φολικό οξύ, και σελήνιο έχουν προγραμματιστεί να ολοκληρωθούν το 2023 ή αργότερα.
Πηγή: https://www.efsa.europa.eu/el/topics/topic/dietary-reference-values?etrans=el
Ακολουθήστε το Cibum 
