Το τεράστιο διατροφικό σκάνδαλο που συγκλόνισε την Ευρώπη, η θανατηφόρα ουσία bute και ο “χαμένος στη μετάφραση” Ευρωπαϊκός κανονισμός 178/2002.
Του Γιάννη Ζαμπετάκη*
Αυτό το μήνα κλείνουν 10 χρόνια (πώς περνά ο καιρός!) από το σκάνδαλο με το κρέας αλόγου που βρέθηκε σε πλήθος κρεατοπαρασκευασμάτων. Το σκάνδαλο ήταν μια επιτυχία του Ιρλανδικού ΕΦΕΤ (FSAI) που ανέπτυξε μια μέθοδο ανίχνευσης αλογίσιου κρέατος σε προϊόντα κρεάτων (μοσχαρίσιο και χοιρινό). Η σχετική ανακοίνωση έγινε τον Γενάρη του 2013 και από εκείνη την μέρα για μήνες τα κυκλώματα απάτης και νοθείας άρχισαν να αποκαλύπτονται με καταιγιστικό ρυθμό!
Το σκάνδαλο αυτό είχε δύο διαστάσεις. Η πρώτη (και πιο «ανώδυνη») ήταν η νοθεία κρέατος με αλογίσιο κρέας και η παραπλάνηση των καταναλωτών. Η δεύτερη όμως διάσταση και πιο σοβαρή ήταν το γεγονός ότι στην διατροφική αλυσίδα είχε καταλήξει κρέας από άλογα κούρσας. Σε αυτά τα άλογα, χρησιμοποιείται μια αντιφλεγμονώδης χημική ένωση, η λεγόμενη φαινυλοβουταζόνη (phenylbutazone ή πιο απλά bute). Αυτό που δεν έγινε έγκαιρα από κανένα ευρωπαϊκό οργανισμό ασφάλειας τροφίμων ήταν να εφαρμοστεί η αρχή της προφύλαξης (άρθρο 7 του ΕΚ 178/2002) και να αποσυρθούν άμεσα όλα τα τρόφιμα με αλογίσιο κρέας ώστε να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση των καταναλωτών στην bute. Το πάθημα με το Ουκρανικό ηλιέλαιο του 2008 δεν μας έγινε μάθημα (δηλαδή να γίνει άμεση και ολική ανάκληση όλων των σχετικών προϊόντων) και έτσι οι καταναλωτές κατανάλωσαν κρέας με bute.
Tι θα έπρεπε να γίνει όμως;
O EK 178/2002, στο άρθρο 7 ορίζει σαφώς πως:
Αρχή της προφύλαξης
1. Στις ειδικές περιπτώσεις κατά τις οποίες, ύστερα από αξιολόγηση των διαθέσιμων πληροφοριών, εντοπίζεται πιθανότητα βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία αλλά εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορούν να ληφθούν τα προσωρινά μέτρα διαχείρισης του κινδύνου που είναι αναγκαία για την εξασφάλιση του υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας που έχει επιλεγεί στην Κοινότητα, μέχρι να υπάρξουν περαιτέρω επιστημονικές πληροφορίες για μια πιο εμπεριστατωμένη αξιολόγηση του κινδύνου.
2. Τα μέτρα που λαμβάνονται βάσει της παραγράφου 1 είναι ανάλογα και όχι πιο περιοριστικά για το εμπόριο από όσο απαιτείται για την επίτευξη του υψηλού επιπέδου προστασίας που έχει επιλεγεί στην Κοινότητα, ενώ παράλληλα λαμβάνουν υπόψη την τεχνική και οικονομική βιωσιμότητα και άλλους παράγοντες όπως αρμόζει στο εκάστοτε ζήτημα. Αυτά τα μέτρα αναθεωρούνται μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τη φύση του κινδύνου που προσδιορίζεται όσον αφορά τη ζωή ή την υγεία και του είδους των επιστημονικών πληροφοριών που απαιτούνται για τη διασαφήνιση της επιστημονικής αβεβαιότητας και τη διεξαγωγή μιας πιο εμπεριστατωμένης αξιολόγησης του κινδύνου.
Λόγω της τοξικότητας της bute (προκαλεί απλαστική αναιμία και… θάνατο στους ανθρώπους), αν είχαμε εφαρμόσει άμεσα την αρχή της προφύλαξης, δεν θα είχαμε εκτεθεί σε αυτή την ένωση. Για αυτό το θέμα, έγραψα ένα γράμμα προς τον εκδότη της εφημερίδας Irish Times (11.1.2023).
Επιμύθιο
Σήμερα, οι ελεγκτικές μας αρχές μελετούν τους ανερχόμενους κινδύνους στα τρόφιμα; Για παράδειγμα, βαρέα μέταλλα σε νερό και τρόφιμα.
Μελετούν την σχετική βιβλιογραφία σχετικά με την τοξικότητα αυτών των τροφίμων;
Είναι έτοιμοι και απαλλαγμένοι από το σχετικό πολιτικό κόστος να προβούν σε ολική ανάκληση αν προκύψει κάποιο ανάλογο πρόβλημα;
*O Γιάννης Ζαμπετάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χημείας Τροφίμων, Πρόεδρος του τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Λίμερικ στην Ιρλανδία και “παίζει” πάντα Αριστερό Εξτρέμ.
Ακολουθήστε το Cibum 
