Αν οι παγκόσμιες γεωργικές αρχές δεν αλλάξουν πολιτικές αρκετά σύντομα, ο πρωινός χυμός πορτοκάλι μπορεί να εξαφανιστεί από τα ράφια των σούπερ μάρκετ για πάντα.
Τις τελευταίες δεκαετίες, μια ασθένεια που ονομάζεται Huanglongbing (HLB), γνωστή και ως ασθένεια «πρασίνισμα των εσπεριδοειδών», έχει καταστρέψει οπωρώνες στην Ασία, την Αμερική και αρκετές αφρικανικές χώρες. Αν και η παγκόσμια παραγωγή έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια χάρη στην ισχυρή ζήτηση της αγοράς και τις νέες φυτεύσεις, η αμείλικτη εξάπλωση της ασθένειας οδηγεί τους παραγωγούς να φοβούνται τα χειρότερα.
Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι δραματικές σε ορισμένες χώρες. Στη Βραζιλία, η παραγωγή έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 20%, κατά 60% στη Γουαδελούπη και κατά 90% στη Φλόριντα.
Παντού έχουν τεθεί σε εφαρμογή δραστικά μέτρα καραντίνας και διαχείρισης αποθεμάτων. Η τιμή του χυμού πορτοκαλιού διπλασιάστηκε μέσα σε ένα χρόνο, με τους παραγωγούς να αγωνίζονται πλέον να προμηθευτούν φρούτα.
Η ασθένεια προκαλείται από ένα βακτήριο του γένους Candidatus Liberibacter, το οποίο παρασιτεί στα αγγεία που οδηγούν τους χυμούς, το φλόεμ. Αντιμέτωπα με το βακτήριο, τα δέντρα αντιδρούν παράγοντας ένα σάκχαρο γνωστό ως καλλόζη, το οποίο συσσωρεύεται στα αγγεία και τα πνίγει, όπως ακριβώς σε μια θρόμβωση.
Τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης που συντίθενται στα φύλλα δεν διανέμονται πλέον σε όλο το δέντρο. Μετά από μια μακρά ασυμπτωματική φάση, η εσωτερική βλάβη αποκαλύπτεται με τη μορφή κίτρινων κηλίδων στα φύλλα. Ο καρπός παραμορφώνεται, χρωματίζεται ανώμαλα και γίνεται πιο πικρός, καθιστώντας τον αδύνατο να πωληθεί.
Απώλεια δισεκατομμυρίων δολαρίων
Στη Φλόριντα, τα εσπεριδοειδή έχουν καταστραφεί μέσα σε είκοσι χρόνια και η παραγωγή πορτοκαλιών έχει μειωθεί περισσότερο από 60%. Η βιομηχανία χυμού πορτοκαλιού της Φλόριντα έχει χάσει περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια και σχεδόν το 50% των σχετικών θέσεων εργασίας.
Προσθέστε σε αυτό και τους τυφώνες των τελευταίων ετών, οι οποίοι επιδείνωσαν το πρόβλημα προκαλώντας την πτώση καρπών από δέντρα ήδη εξασθενημένα από την ασθένεια. Καθώς η έρευνα δεν έχει να προσφέρει άμεση λύση, ορισμένοι πιστεύουν ότι η βιομηχανία εσπεριδοειδών της Φλόριντα έχει τελειώσει, ενώ απειλούνται και οι άλλες νότιες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών. Παρά τις τεράστιες προληπτικές προσπάθειες, η ασθένεια εξαπλώθηκε και στην Καλιφόρνια.
Συνολικά, τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν επενδυθεί δισεκατομμύρια δολάρια για την καταπολέμηση της νόσου παγκοσμίως, αλλά δεν έχει βρεθεί μόνιμη λύση.
Στη Βραζιλία, στην πολιτεία του Σάο Πάολο, όπου η ασθένεια είναι παρούσα από το 2004, η εκρίζωση των μολυσμένων δέντρων και η μαζική χρήση φυτοφαρμάκων ̶ έως και περισσότερες από 46 επεμβάσεις ετησίως ̶ κατά των πληθυσμών των ψιλοειδών, επέτρεψε τον περιορισμό του ποσοστού μόλυνσης των δέντρων σε περίπου 20% τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, το ποσοστό μόλυνσης έχει αυξηθεί σε σχεδόν 38% σε μεσαίου μεγέθους εκμεταλλεύσεις, γεγονός που υποδηλώνει την εμφάνιση ανθεκτικότητας των ψιλοειδών στα φυτοφάρμακα και την επιδείνωση του ελέγχου της μόλυνσης της ασθένειας.
Τι συμβαίνει στη Μεσόγειο
Στη λεκάνη της Μεσογείου, η μεγαλύτερη προτεραιότητα είναι ο περιορισμός των πληθυσμών των ψιλοειδών, ιδίως μέσω της βιολογικής καταπολέμησης. Η Πορτογαλία και η Ισπανία πραγματοποιούν επί του παρόντος επιτυχείς μαζικές απελευθερώσεις παρασιτοειδών των ψιλιδών, μικρών εντόμων που γεννούν τα αυγά τους στις ψιλίδες και των οποίων οι προνύμφες αναπτύσσονται στη συνέχεια εις βάρος τους, κατατρώγοντάς τις από μέσα. Το σχέδιο είναι να ακολουθηθεί αυτή η πολιτική και στην Κύπρο.
Οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν επίσης να αναχαιτίσουν το βακτήριο με βιοπαρακολούθηση της περιοχής μέσω τακτικών δειγματοληψιών σε όλη την περιοχή της Μεσογείου. Σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων, αυτό θα πρέπει να οδηγήσει στην άμεση εκρίζωση των μολυσμένων δέντρων, προκειμένου να εξαλειφθούν οι πηγές μόλυνσης.
Τέλος, είναι ζωτικής σημασίας να ενημερωθεί όχι μόνο ο τομέας της καλλιέργειας εσπεριδοειδών, αλλά και το ευρύ κοινό, για τους κινδύνους που ενέχει η μετακίνηση φυτών, δεδομένου ότι η εισαγωγή και η χρήση μοσχευμάτων από μολυσμένες περιοχές σε μη μολυσμένες περιοχές είναι η κύρια πηγή νέων εστιών της νόσου.
Η ΕΕ έχει ήδη λάβει τα μέτρα της για το πρόβλημα, κατηγοριοποιώντας τα βακτήρια HLB και τους φορείς τους ως οργανισμούς καραντίνας προτεραιότητας, απαιτώντας από τα κράτη μέλη να καταρτίσουν κατάλληλα σχέδια επιτήρησης και αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών. Στη Γαλλία, οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την επιτήρηση και η ερευνητική κοινότητα έχουν αναπτύξει ειδική μονάδα στο πλαίσιο της Εθνικής Πλατφόρμας Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Φυτοϋγείας, καθώς και διάφορα ερευνητικά προγράμματα με βάση τη δράση.
Όλα τα καλλιεργούμενα εσπεριδοειδή είναι ευάλωτα στην HLB και η έρευνα για ανθεκτικές ποικιλίες και υποκείμενα αποτελεί πλέον βασικό τομέα της έρευνας με σκοπό την ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων παραγωγής. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ορισμένοι γονότυποι που σχετίζονται με τα καλλιεργούμενα εσπεριδοειδή εντός των Aurantioideae, όπως το λεμόνι χαβιάρι, μπορεί να είναι πιο ανθεκτικοί.
Επομένως, είναι αυτός ο τύπος ποικιλίας που το Γαλλικό Κέντρο Γεωργικής Έρευνας για τη Διεθνή Ανάπτυξη (CIRAD) και οι εταίροι του μελετούν για να κατανοήσουν τα βιολογικά χαρακτηριστικά που διέπουν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του βακτηρίου και των φυτών εσπεριδοειδών.
Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη πληθυσμών υβριδίων μεταξύ ανθεκτικών και ευάλωτων ατόμων και τη μέτρηση της αντοχής τους στην ασθένεια. Οι γενετικές και γονιδιωματικές μελέτες που διεξάγονται σε αυτό το φυτικό υλικό θα μας επιτρέψουν να εντοπίσουμε τα γονίδια που σχετίζονται με τους μηχανισμούς ανθεκτικότητας.
Τελικά, θα είναι τότε δυνατό, μέσω νέων διασταυρώσεων μεταξύ προεπιλεγμένων γενοτύπων ή βιοτεχνολογικών προσεγγίσεων, να προταθούν υποκείμενα και ποικιλίες ανθεκτικές στην ασθένεια, ανοίγοντας το δρόμο για μια καλλιέργεια εσπεριδοειδών που δεν θα απαιτεί πλέον τη μαζική χρήση φυτοφαρμάκων στους οπωρώνες.
Ακολουθήστε το Cibum 
