Του Νικόλα Εμμανουήλ
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων EFSA, άνοιξε χθες το δημόσιο διάλογο σχετικά με τη διατροφική επισήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας και τους ισχυρισμούς υγείας στα τρόφιμα. Την ίδια στιγμή επεξεργάζεται την οριστικοποίηση των επιστημονικών συμβουλών που θα βοηθήσουν τους αρμόδιους στη λήψη των σχετικών αποφάσεων να αναπτύξουν ένα ενιαίο σύστημα που θα ισχύσει σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύτηκε να υιοθετήσει ένα σύστημα διατροφικής επισήμανσης στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας ως μέρος της στρατηγικής «Farm to Fork» (Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο), που στοχεύει στην προώθηση της υγιεινής και βιώσιμης διατροφής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα, η Επιτροπή σχεδιάζει να το εφαρμόσει σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά έως τα τέλη του 2022.
Ως μέρος αυτής της διαδικασίας, η Επιτροπή ζήτησε από την EFSA να παράσχει επιστημονικές συμβουλές σχετικά με τα θρεπτικά και μη – θρεπτικά συστατικά των τροφίμων που είναι σημαντικά για την ευρωπαϊκή δημόσια υγεία.
Επίσης, της ζήτησε να αξιολογήσει ομάδες τροφίμων με «σημαντικό ρόλο» στις κατά τόπους ευρωπαϊκές δίαιτες και να διαμορφώσει επιστημονικά κριτήρια, ώστε να καθοδηγήσει την επιλογή των θρεπτικών συστατικών, τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο προφίλ των θρεπτικών συστατικών.
Η EFSA δεν υιοθετεί κανένα μοντέλο προφίλ θρεπτικών συστατικών
Η EFSA έχει διοργανώσει δημόσια διαβούλευση για το θέμα, η οποία είναι ανοιχτή έως τις 9 Ιανουαρίου, ζητώντας από διατροφολόγους και άλλους εμπειρογνώμονες τη γνώμη τους. Η επιστημονική τοποθέτηση θα οριστικοποιηθεί στις αρχές του 2022.
Ωστόσο, ο οργανισμός τόνισε ότι η διαβούλευση δεν σκοπεύει ούτε να αξιολογήσει ούτε να προτείνει ποιο μοντέλο προφίλ θρεπτικών συστατικών θα πρέπει να υιοθετηθεί.
«Διεξάγουμε δημόσια διαβούλευση για να συγκεντρώσουμε επιστημονικές πληροφορίες από εμπειρογνώμονες, θεσμικούς εταίρους και ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το προσχέδιο της επιστημονικής μας τοποθέτησης επί του θέματος», τόνισε ο Valeriu Curtui, Επικεφαλής Διατροφής της EFSA.
«Θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε σε όλους όσους ενδιαφέρονται για αυτό το θέμα ότι η επιστημονική μας συμβουλή στοχεύει στην ενημέρωση του μοντέλου προφίλ θρεπτικών συστατικών για τη διατροφική επισήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας και για τον περιορισμό των ισχυρισμών στα τρόφιμα. Ωστόσο, δεν αξιολογεί ούτε προτείνει ένα συγκεκριμένο μοντέλο χαρακτηρισμού των θρεπτικών συστατικών για τη διατροφική επισήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας».
Πρόκειται για ένα σημαντικό σημείο, διότι ο τύπος του λεγόμενου συστήματος Nutri-Score που υιοθετήθηκε, αποδεικνύεται ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό θέμα.
Το σύστημα Nutri-Score εφαρμόστηκε πρώτα στη Γαλλία και στη συνέχεια σε χώρες, όπως το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ολλανδία. Αυτό το μοντέλο λαμβάνει υπόψη τα θρεπτικά, αλλά και μη-θρεπτικά συστατικά ενός προϊόντος, ώστε να του προσδώσει μια θέση στη συνολική κατάταξη με όλα τα τρόφιμα, με κριτήριο τη διατροφική τους αξία.
Συγκεκριμένα, το εύρος βαθμολογίας για τα τρόφιμα κυμαίνεται από -15 για τα «πιο υγιεινά» προϊόντα έως +40 για εκείνα που είναι «λιγότερο υγιεινά». Με βάση αυτή τη βαθμολογία, το προϊόν αποκτά ένα γράμμα με αντίστοιχο χρωματικό κωδικό: από σκούρο πράσινο (A) έως σκούρο κόκκινο (F).
Η βαθμολογία που αποδίδεται σε ένα τρόφιμο βασίζεται στην ποσότητα θερμίδων, σακχάρων, κορεσμένων λιπαρών, αλατιού, πρωτεΐνης, φυτικών ινών, φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και ξηρών καρπών που περιέχει.
Ωστόσο, το Nutri-Score έχει δεχτεί σφοδρή κριτική από ορισμένες πλευρές, κυρίως – αλλά όχι μόνο – τις μεσογειακές χώρες. Η Ιταλία υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι το σύστημα κάνει άδικες διακρίσεις σε βάρος των διάσημων τροφίμων της, όπως το ελαιόλαδο, το ζαμπόν Πάρμας και το τυρί Parmigiano. Ακόμα η χώρα αμφισβήτησε ορισμένες από τις θεμελιώδεις αρχές στις οποίες στηρίζονται οι υπολογισμοί του Nutri-Score, υποστηρίζοντας ότι μια ενιαία βαθμολογία με βάση τη συνολική περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά είναι ανεπαρκής.
Πέρυσι, σε ένα «non-paper» που υποβλήθηκε στο Συμβούλιο Γεωργίας και Αλιείας της ΕΕ (AGRIFISH) η Ιταλία ένωσε τη φωνή της με τις κυβερνήσεις της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Κύπρου, της Ουγγαρίας, της Λετονίας, της Ρουμανίας, αλλά και της Ελλάδας, ασκώντας κριτική στο NutriScore.
Β.Ε.Α.: «Πρωτοβουλία για ένα Αποτελεσματικό Σύστημα Διατροφικής Εκπαίδευσης»
Το Φεβρουάριο του 2021 οι Έλληνες παραγωγοί υπέβαλαν ερώτηση με αίτημα γραπτής απάντησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκφράζοντας την ανησυχία τους επειδή «το Nutri-Score διακρίνει άδικα, ως λιγότερο υγιεινές επιλογές, παραδοσιακά ελληνικά προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, τις ελιές και τη φέτα, ενώ αντίθετα σημαίνονται ως υγιεινές επιλογές ανθρακούχα αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη ή ενεργειακά ποτά χωρίς ζάχαρη».
Μεταξύ των υποερωτημάτων που απηύθυναν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν εάν «σκοπεύει να τροποποιήσει τον αλγόριθμο βαθμολόγησης του Nutri-Score, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται πιο αξιόπιστη αξιολόγηση όλων των σημαντικών συστατικών των τροφίμων, καθώς και να ενσωματώσει και άλλες παραμέτρους, όπως το ενεργειακό αποτύπωμα και ο τρόπος παραγωγής και επεξεργασίας τους;»
Από πλευράς του στις 29 Σεπτεμβρίου το Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας προχώρησε στην υπογραφή κειμένου κοινών θέσεων, με τίτλο «Πρωτοβουλία για ένα Αποτελεσματικό Σύστημα Διατροφικής Εκπαίδευσης» μαζί με 13 – τότε και 16 πλέον – παραγωγικούς φορείς και συνδέσμους της χώρας.
Στόχος αυτής της κίνησης είναι η υιοθέτηση στρατηγικής, για την ορθή ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την υγιεινή διατροφή, όσο και τη μη εφαρμογή του «παραπλανητικού» συστήματος Nutri-Score, το οποίο «δυστυχώς “ενοχοποιεί” συλλήβδην τρόφιμα, λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, αλάτι και σάκχαρα, ή λόγω υψηλής θερμιδικής αξίας, μη λαμβάνοντας υπόψη άλλα κρίσιμα χαρακτηριστικά, όπως την περιεκτικότητα σε χρήσιμα και υγιεινά συστατικά (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, κ.λπ), αλλά κυρίως το ποσοστό διαχρονικής συμμετοχής τους σε μια ισορροπημένη δίαιτα.
Το προτεινόμενο σύστημα υποχρεωτικής εμπρόσθιας επισήμανσης, αδικεί κατάφορα τα προϊόντα Μεσογειακής διατροφής, θέτει σε κίνδυνο τους αγροδιατροφικούς τομείς και τη βιωσιμότητα παραδοσιακών μοντέλων διατροφής.
Το σύστημα Nutri- score, δεν λαμβάνει υπόψη σύμφωνα με επιστημονικούς φορείς και μελέτες, ωφέλιμα και θρεπτικά συστατικά προϊόντων για τον οργανισμό, κυρίως της Μεσογειακής διατροφής, τα οποία εμπεριέχονται στους ισχυρισμούς υγείας του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 432/2012 και προωθούνται για την πρόληψη ασθενειών ενισχύοντας το ανοσοποιητικό, ή για μία πιο ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή.
Υπέρτατος σκοπός, είναι η ορθή διατροφή των πολιτών που θα στηρίζεται σε ένα σύστημα ολοκληρωμένης και όχι μονομερούς ενημέρωσης.
Η εξαίρεση προϊόντων από το Nutri-score, δεν είναι μόνο παραπλανητική, αλλά και στρεβλώνει το τελικό αποτέλεσμα. Θα δημιουργηθεί αθέμιτος ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να προτιμήσουν, τελικά, τα προϊόντα που θα φέρουν το σύμβολο της κλίμακας, από άλλα που δεν έχουν κάποια σήμανση», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το Β.Ε.Α., το οποίο συνεργάζεται στενά με την ιταλική πλευρά.
Στόχος είναι «η υιοθέτηση μιας ενιαίας και ολοκληρωμένης στρατηγικής Διατροφικής Εκπαίδευσης για την Ευρώπη που θα βελτιώνει την υγεία των πολιτών και ταυτόχρονα θα βοηθά στην ορθή διαχείριση και προώθηση των ευρωπαϊκών τροφίμων».
Μάλιστα, σε πρόσφατη συνάντηση μεταξύ των δύο πλευρών, συζητήθηκε και το «ιταλικό μοντέλο διατροφικής αξιολόγησης, Nutrinform, το οποίο προσφέρει μια ολοκληρωμένη ενημέρωση των καταναλωτών, με βάση την ημερήσια πρόσληψη».
Αν και κρατά στάση ουδετερότητας, η γνώμη της EFSA έχει βαρύτητα
Από την πλευρά της, η EFSA παραμένει ουδέτερη ως προς τον τύπο του συστήματος επισήμανσης που πρέπει να υιοθετηθεί, δηλώνοντας πως «δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητά της να εξετάσει το ένα ή το άλλο μοντέλο, καθώς αυτές είναι αποφάσεις στα χέρια των νομοθετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ωστόσο, φαίνεται πιθανό ότι η γνώμη της ΕΑΑΤ για το τι πρέπει – και τι δεν πρέπει – να περιλαμβάνεται στη διατροφική επισήμανση των τροφίμων θα έχει επιρροή στο σύστημα που τελικά, θα υιοθετηθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένα εναλλακτικό σύστημα, το οποίο θα μπορούσε να εξεταστεί, είναι αυτό που εφαρμόζεται στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο με τη λεγόμενη «χρωματική σήμανση» των τροφίμων. Εδώ, αντί συνολικής κατάταξης, τα μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά – λίπος, αλάτι και ζάχαρη – ονομάζονται και κατατάσσονται, επιστρατεύοντας τα τρία χρώματα που χρησιμοποιούνται στους φωτεινούς σηματοδότες στο δρόμο: κόκκινο, πορτοκαλί ή πράσινο. Και φυσικά, υπάρχει το σύστημα της Ιταλίας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το οποίο έχει υποβληθεί και ονομάζεται Nutrinform.
Συμβουλές της EFSA προς τους υπεύθυνους χάραξης στρατηγικής
«Το σχέδιο γνωμοδότησης παρέχει συμβουλές στους αρμόδιους σχετικά με τα θρεπτικά και μη-θρεπτικά συστατικά των τροφίμων που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε μοντέλα προσδιορισμού θρεπτικών στοιχείων όπου η υπερβολική ή ανεπαρκής πρόσληψή τους σχετίζεται με κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιας νόσου», εξήγησε ο Dr. Alfonso Siani, ο οποίος προεδρεύει της ομάδας εργασίας εμπειρογνωμόνων της EFSA.
Δεδομένων των υψηλών ποσοστών παχυσαρκίας στην Ευρώπη, προτάθηκε η μείωση της ενεργειακής πρόσληψης, μία σημαντική παράμετρος για τη δημόσια υγεία των πολιτών της Ευρώπης.
Επί του παρόντος, η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών, νατρίου και πρόσθετων ή ελεύθερων σακχάρων υπερβαίνουν τις διατροφικές συστάσεις στους «περισσότερους» ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας αυτών των θρεπτικών συστατικών σχετίζεται με «δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία».
Παρά το γεγονός ότι τρώμε πάρα πολύ κορεσμένο λίπος, αλάτι και ζάχαρη, δεν τρώμε αρκετές φυτικές ίνες ή κάλιο. Η EFSA είπε ότι «η πρόσληψη είναι ανεπαρκής» στους περισσότερους ενήλικες ευρωπαϊκούς πληθυσμούς και πρόσθεσε ότι αυτό έχει, επίσης, αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία.
Άλλα θρεπτικά συστατικά, των οποίων η πρόσληψη κρίνεται ανεπαρκής σε «συγκεκριμένους υποπληθυσμούς» είναι τα: σίδηρο, ασβέστιο, βιταμίνη D, φυλλικό οξύ και ιώδιο.
Ομάδες τροφίμων με «σημαντικό ρόλο» στην ευρωπαϊκή διατροφή
Ο Dr. Siani συνέχισε ότι η γνωμοδότηση περιλαμβάνει, επίσης, επιστημονικές εκτιμήσεις για ομάδες τροφίμων που «διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις ευρωπαϊκές δίαιτες».
Τέτοια είναι τα αμυλούχα τρόφιμα, ιδίως πατάτες και δημητριακά. φρούτα και λαχανικά, όσπρια και όσπρια, καθώς επίσης, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, τα οποία παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις δίαιτες που ακολουθούν οι πολίτες στα κράτη μέλη.
«Οι εθνικές κατευθυντήριες γραμμές ενθαρρύνουν την κατανάλωση δημητριακών ολικής αλέσεως, φρούτων και λαχανικών, ξηρών καρπών, γάλακτος με μειωμένα λιπαρά και γαλακτοκομικών προϊόντων, ψαριών και νερού. Ωστόσο, δεν ενθαρρύνεται η κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη, σάκχαρα ή/και νάτριο εξαιτίας της επεξεργασίας στην οποία υποβάλλονται», εξηγεί ο Dr. Siani.
«Επιπλέον, προωθείται η τακτική κατανάλωση οσπρίων αντί του κρέατος (ιδιαίτερα του κόκκινου και του επεξεργασμένου κρέατος) και φυτικών ελαίων, πλούσιων σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά αντί εκείνων με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά», προθέτει.
Για να δείτε το σχέδιο γνώμης της EFSA και να λάβετε μέρος στη δημόσια διαβούλευση πατήστε ΕΔΩ
Ακολουθήστε το Cibum 
