H αλήθεια πίσω από τα πρωτοσέλιδα: Οι μελέτες για τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν πολλές “αβεβαιότητες” και “ασάφειες” και προκαλούν σύγχυση σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα (EUFIC) σε μία προσπάθεια να κατευνάσει τους φόβους των Ευρωπαίων καταναλωτών, σχετικά με τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, δημοσίευσε άρθρο θέλοντας να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις για τη… «μελέτη πίσω από τα πρωτοσέλιδα».
Το άρθρο του eufic ήρθε μετά από δύο πρόσφατες μελέτες σύμφωνα με τις οποίες η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού. Λοιπόν, τι ακριβώς βρήκαν αυτές οι μελέτες και τι πρέπει να λάβετε σοβαρά υπόψη σας σχετικά με τα συμπεράσματα αυτά, σύμφωνα με το eufic.
Η μελέτη πίσω από τα πρωτοσέλιδα
Η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης βασίζεται σε δύο μελέτες που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας 2023 στις 25-28 Αυγούστου. Οι πλήρεις πληροφορίες της μελέτης δεν είναι διαθέσιμες καθώς τα αποτελέσματα δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί. Οι ευρέως διαδεδομένες αναφορές των μέσων ενημέρωσης περιέγραψαν τα αποτελέσματα των μελετών ως εξής:
Η πρώτη μελέτη, που διεξήχθη από ερευνητές από το Τέταρτο Στρατιωτικό Ιατρικό Πανεπιστήμιο στην Κίνα, ήταν μια συστηματική ανασκόπηση 10 μελετών που διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (UPF) και του κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου, που κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα υψηλά επίπεδα υπερεπεξεργασμένων τροφίμων στη διατροφή συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβάντων όπως καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό. Σημείωσαν ότι κάθε αύξηση κατά 10% στην κατανάλωση UPF (ως ποσοστό της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων ) συνδέθηκε με 6% αύξηση στον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.
Η δεύτερη μελέτη, που διεξήχθη από ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ στην Αυστραλία, ήταν μια μελέτη παρατήρησης που διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της πρόσληψης UPF και των καρδιαγγειακών παθήσεων και της υψηλής αρτηριακής πίεσης σε Αυστραλές γυναίκες ηλικίας 46-55 ετών. Σε μια παρακολούθηση 15 ετών, διαπίστωσαν ότι η υψηλότερη κατανάλωση UPF συνδέθηκε με υψηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και υψηλής αρτηριακής πίεσης.
Ο όρος «υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα» εισήχθη από το σύστημα ταξινόμησης NOVA, το οποίο τον ορίζει ως «συνθέσεις συστατικών, κυρίως αποκλειστικής βιομηχανικής χρήσης, που παρασκευάζονται με μια σειρά βιομηχανικών διεργασιών, πολλές από τις οποίες απαιτούν εξελιγμένο εξοπλισμό και τεχνολογία». Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα συστήματα ταξινόμησης και δεν είναι σαφές ποιος ορισμός χρησιμοποιήθηκε από τους ερευνητές σε αυτές τις μελέτες.
Τι πρέπει να έχετε κατά νου όταν διαβάζετε τα συμπεράσματα της μελέτης;
• Αυτά τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε ένα συνέδριο και οι δημοσιεύσεις με κριτές δεν είναι ακόμη διαθέσιμες
Η είδηση βασίζεται σε δύο παρουσιάσεις του συνεδρίου. Τα αποτελέσματα της μελέτης δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί πλήρως σε περιοδικό με κριτές. Αν και η αξιολόγηση από ομοτίμους δεν εγγυάται αυτόματα ότι η δημοσίευση είναι αξιόπιστη, η ανεξάρτητη αξιολόγηση του άρθρου από ακαδημαϊκούς συναδέλφους μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό πιθανών σφαλμάτων ή περιορισμών που μπορεί να έχουν παραβλεφθεί κατά τη διεξαγωγή της έρευνας ή κατά τη σύνταξη του άρθρου. Πλήρεις λεπτομέρειες σχετικά με τις μεθόδους, όπως τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, δεν είναι διαθέσιμες για να κριθεί πλήρως η ευρωστία της μελέτης και πόσο γενικεύσιμα είναι τα ευρήματα. Δεν είναι επίσης σαφές ποιος ορισμός των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων χρησιμοποιήθηκε στις δύο μελέτες.
• Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των επιπέδων κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων είναι απίθανο να έχουν σχεδιαστεί ή επικυρωθεί για αυτόν τον σκοπό
Μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι η κατανάλωση τροφίμων που κατηγοριοποιούνται ως υπερεπεξεργασμένα έχει συνδεθεί με λιγότερο υγιεινές δίαιτες συνολικά και με ορισμένα αποτελέσματα για την υγεία, όπως αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, καρδιαγγειακής νόσου ή διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο, αυτές οι μελέτες συχνά συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τα επίπεδα κατανάλωσης των UPF χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια συχνότητας τροφίμων που δεν έχουν επικυρωθεί για να γίνει αυτό. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένη ταξινόμηση των τροφίμων στις κατηγορίες UPF και σε παρερμηνείες. Ως εκ τούτου, τα δεδομένα θα πρέπει να εξετάζονται με προσοχή, έως ότου αναπτυχθούν επικυρωμένες μέθοδοι συλλογής δεδομένων για αξιόπιστη εκτίμηση της κατανάλωσης UPF.
• Ο ορισμός των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων δεν είναι καθολικά αποδεκτός
Ο ορισμός και η ταξινόμηση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων δεν έχει συμφωνηθεί καθολικά από τους επιστήμονες τροφίμων ή τους οργανισμούς διατροφής και δημόσιας υγείας. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη ταξινόμηση NOVA, η οποία πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε σε αυτές τις μελέτες, έχει επικριθεί ότι είναι δύσκολο να εφαρμοστεί με συνέπεια και ότι ενσωματώνει πτυχές εκτός από την επεξεργασία στην ταξινόμηση των τροφίμων (για παράδειγμα η προσθήκη συστατικών όπως πρόσθετα τροφίμων, η χρήση συστατικών χαμηλού κόστους ή εμφατικής επωνυμίας). Υπάρχει επίσης μια συνεχής συζήτηση σχετικά με τη χρησιμότητα του όρου «υπερεπεξεργασμένο» όταν πρόκειται για την καθοδήγηση των καταναλωτών στις διατροφικές τους επιλογές, σε σύγκριση με τις υπάρχουσες ταξινομήσεις τροφίμων ή διατροφής.
Τι λένε οι άλλες αρχές;
• Το 2023, η έκθεση της Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ηνωμένου Βασιλείου για τη Διατροφή (SACN) για τα επεξεργασμένα τρόφιμα και την υγεία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι συστηματικές ανασκοπήσεις αναφέρουν με συνέπεια ότι η αυξημένη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων συσχετίστηκε με αυξημένους κινδύνους δυσμενών αποτελεσμάτων για την υγεία. Ωστόσο, υπάρχουν αβεβαιότητες σχετικά με την ποιότητα των διαθέσιμων αποδεικτικών στοιχείων. Οι μελέτες είναι σχεδόν αποκλειστικά παρατηρητικές και παράγοντες σύγχυσης όπως η πρόσληψη ενέργειας, ο δείκτης μάζας σώματος, το κάπνισμα και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση μπορεί να μην ληφθούν επαρκώς υπόψη. Δηλώνουν επίσης ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε (υπερ) επεξεργασμένα τρόφιμα είναι συχνά ενεργειακά πυκνές, υψηλές σε κορεσμένα λιπαρά, αλάτι ή ελεύθερα σάκχαρα, υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένο κρέας ή/και χαμηλή περιεκτικότητα σε φρούτα και λαχανικά και φυτικές ίνες. Ωστόσο, δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό οι παρατηρούμενες συσχετίσεις μεταξύ (υπερ) επεξεργασμένων τροφίμων και δυσμενών αποτελεσμάτων για την υγεία εξηγούνται από τις καθιερωμένες διατροφικές σχέσεις μεταξύ διατροφικών παραγόντων και αποτελεσμάτων υγείας.
• Το 2023, μια έκθεση της επιτροπής Nordic Nutrition Recommendations (NNR) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για συσχέτιση μεταξύ των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων ως ομάδα και της αύξησης βάρους και της παχυσαρκίας, ενώ στοιχεία από περιορισμένο αριθμό μελετών (κυρίως παρατήρησης) δείχνουν ότι οι δίαιτες πλούσιες σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης , καρκίνου, διαβήτη τύπου 2, κατάθλιψης και πρόωρου θανάτου. Δηλώνουν επίσης ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα τείνουν να είναι διατροφικά μη ισορροπημένες και είναι λιγότερο πιθανό να τηρούν τις συνολικές συστάσεις του NNR2023 σε σχέση με τα ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα. Κατά την άποψή τους, η κατηγοριοποίηση των τροφίμων ως εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα δεν προσθέτει στις ήδη υπάρχουσες ταξινομήσεις τροφίμων και συστάσεις στις Nordic Nutrition Recommendations 2023 και ως εκ τούτου δεν έχουν διατυπώσει συγκεκριμένες συστάσεις για τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα.
Ακολουθήστε το Cibum 
