Animal welfare: Νομοθετικό πλαίσιο - Eπαγγελματική συνείδηση - Eνημέρωση των καταναλωτών

H Ομάδα* επικεφαλής επιθεωρητών τροφίμων του φορέα πιστοποίησης LETRINA SA – Θεσσαλονίκης, ενημερώνει για το θέμα της ευζωίας των παραγωγικών ζώων, τη νομοθεσία και τις σύγχρονες καταναλωτικές απαιτήσεις.

Η ευζωία των ζώων (animal welfare) αναφέρεται στη γενική κατάσταση του ζώου, στην ικανότητά του να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του και στο πως πραγματικά αισθάνεται μέσα σε αυτό. Είναι αυτονόητο ότι η μοίρα των ζώων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή των ανθρώπων, ενώ η στάση μας απέναντι τους είναι κοινώς αποδεκτό ότι καθορίζει την «ανθρωπιά» μας.

Ειδικότερα, για τα παραγωγικά ζώα, οι χειρισμοί του ανθρώπου σε όλα τα στάδια της παραγωγής από την εκτροφή μέχρι το σφαγείο αποτελεί τον περιβαλλοντικό παράγοντα με την καταλυτικότερη επίδραση στην καλή διαβίωση των ζώων. Εν προκειμένω, ο άνθρωπος που δραστηριοποιείται στον συγκεκριμένο παραγωγικό τομέα είναι εκείνος που μπορεί να διασφαλίσει τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης των ζώων στην εκτροφή (κατάλληλη στέγη, ζωοτεχνική διαχείριση και διατροφή), όπως και τη μείωση, στο μέτρο του εφικτού, του περιττού πόνου και της ταλαιπωρίας τους κατά τη σφαγή («ανθρωπιστική» σφαγή).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει ένα από τα αυστηρότερα νομοθετικά πλαίσια παγκοσμίως, το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένους, λεπτομερείς, αλλά συγχρόνως απλούς και κατανοητούς κανόνες για την ευζωία των παραγωγικών ζώων στην εκτροφή, κατά τη μεταφορά και κατά τη θανάτωσή τους (σφαγή)*. Ως στόχος έχει τεθεί η συνεχής υποστήριξη των κρατών μελών και η λήψη σχετικών απαιτούμενων μέτρων για την ομαλότερη προσαρμογή των υπόχρεων και την προοδευτική αύξηση του βαθμού ικανοποίησης των απαιτήσεων της Νομοθεσίας. Συνεργικά, και με απώτερο σκοπό την αγροτική ανάπτυξη των κρατών – μελών, η Κοινή Αγροτική Πολιτική στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των παραγωγών και τη συνολική συμμόρφωσή τους με τους κανόνες Ευζωίας των ζώων.

Την ορθότερη και ταχύτερη εφαρμογή των ειδικών θεσμοθετημένων κανόνων, ευνοούν οι σύγχρονες τάσεις του καταναλωτικού κοινού στις αναπτυγμένες χώρες, οι οποίες καθορίζουν διαχρονικά τις τεχνολογικές εξελίξεις και την πρόοδο στον τομέα των τροφίμων. Όπως έχει ήδη αποδειχτεί από τα αποτελέσματα τελευταίων ερευνών, ο καταναλωτής δεν ενδιαφέρεται μόνο για την τιμή, την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων που προμηθεύεται. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων έδειξε θετική αντίδραση στην προοπτική να γνωρίζει περισσότερες λεπτομέρειες για τις συνθήκες παραγωγής των τροφίμων. Ειδικότερα όσον αφορά τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, φαίνεται πλέον να τους απασχολεί σοβαρά ο τρόπος με τον οποίο τα ζώα εκτρέφονται, μεταφέρονται και τελικά αυτά θανατώνονται για να αξιοποιηθούν στην τροφική αλυσίδα.

Το ποσοστό των ανθρώπων που ενδιαφέρονται πραγματικά για την ευζωία των παραγωγικών ζώων πιθανότατα να ήταν αρκετά μεγαλύτερο αν η ενημέρωσή τους για το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και τις αλλαγές που αυτό εισήγαγε ήταν μεγαλύτερη. Για παράδειγμα, ίσως και οι φαινομενικά «σκληρότεροι» και αδιάφοροι να σκεφτότανε διαφορετικά αν γνώριζαν τις επιτρεπόμενες σήμερα μεθόδους αναισθητοποίησης των ζώων, όπως αυτές καθορίζονται στη σχετική νομοθεσία, και τις σύγκριναν με τις αντίστοιχες που συνήθως εφαρμόζονταν στο παρελθόν. Για να σφάξουμε ένα γουρούνι σήμερα, μπορούμε να το «ζαλίσουμε» πρώτα, ή σε έναν θάλαμο με υψηλή συγκέντρωση CO₂ ή με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος που διέρχεται από τον εγκέφαλό τους. Είτε με τον έναν, είτε με τον άλλο τρόπο το ζώο χάνει τις αισθήσεις του σχεδόν ακαριαία, οπότε δεν έχει αντίληψη και συνείδηση αυτών που θα ακολουθήσουν. Πριν λίγες δεκαετίες ο κλασικός τρόπος αναισθητοποίησης των γουρουνιών ήταν τα συνεχόμενα κτυπήματα στο κεφάλι με ρόπαλα, χοντρά ξύλα, λαβές τσεκουριών ή οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να πλήξει ισχυρά τα ζώα ώστε να χάσουν τις αισθήσεις τους. Το ίδιο γινόταν και με τα βοοειδή χρησιμοποιώντας απαραιτήτως μεγαλύτερα και βαρύτερα μέσα, όπως ένα πολύ μεγάλο σφυρί ή ακόμη πιο «απάνθρωπες» μεθόδους όπως η μυελοτομή (το ζώο παρέλυε μεν αλλά είχε συνείδηση δε και πλήρη αντίληψη των κινήσεων στο περιβάλλον).

Η ελλιπής ενημέρωση των καταναλωτών σε θέματα ευζωίας των ζώων αφορά, επίσης, την άγνοια τους για την τεκμηριωμένη αρνητική επίδραση του stress των παραγωγικών ζώων στην ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων και ιδιαίτερα του κρέατος. Η μυϊκή καταπόνηση (κακές συνθήκες μεταφοράς, συμπλοκές, προσπάθειες απόδρασης), ο φόβος, οι ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, ο πόνος (πτώσεις, κακομεταχείριση), η ανεπαρκής χορήγηση νερού και η ασιτία, καθώς και μία ακατάλληλη μέθοδος αναισθητοποίησης είναι μερικοί από τους συχνότερους παράγοντες καταπόνησης (stress) των ζώων. Οι αναμενόμενες δυσμενείς επιπτώσεις του stress στα σφάγια και το παραγόμενο κρέας (μωλωπισμοί, αιμορραγίες, κίνδυνος μολύνσεων και ταχείας αλλοίωσης, μη φυσιολογικές μεταβολές) έχουν σαν αποτέλεσμα από τη μια τη μείωση της απόδοσης και της αξίας του κρέατος, και από την άλλη την αύξηση του κόστους και του χρόνου επεξεργασίας.

Η διασφάλισης της ευζωίας των παραγωγικών ζώων φαινόταν, και ήταν μονόδρομος. Σήμερα, οι απασχολούμενοι στον τομέα του κρέατος πρέπει να λειτουργούν σε συμμόρφωση με τις σχετικές διατάξεις της Νομοθεσίας, όπου προβλέπεται και ο απαραίτητος έλεγχος από τις αρμόδιες αρχές για την ικανοποίηση των αντίστοιχων απαιτήσεων. Μόνο τότε οι καταναλωτές θα μπορούν να απολαύσουν ένα ποιοτικό και ασφαλές γεύμα με κρέας, γνωρίζοντας ότι αυτή η φυσιολογική διατροφική τους συνήθεια, δεν έρχεται σε αντίθεση με τις ευαισθησίες τους.

*Νομοθετικό Πλαίσιο στην Ε.Ε.

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1/2005 για την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1099/2009 για την προστασία των ζώων κατά τη θανάτωσή τους

ΟΔΗΓΙΑ 98/58/ΕΚ σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία (παραγωγή τροφίμων, ερίου, δέρματος ή γούνας ή για άλλους σκοπούς γεωργικής εκμετάλλευσης)

ΟΔΗΓΙΑ 1999/74/ΕΚ για την προστασία των ωοπαραγωγών ορνίθων

ΟΔΗΓΙΑ 2007/43/ΕΚ για την προστασία των κοτόπουλων που εκτρέφονται για την παραγωγή κρέατος

ΟΔΗΓΙΑ 2008/119/ΕΚ για την προστασία των μόσχων

ΟΔΗΓΙΑ 2008/120/ΕΚ για την προστασία των χοίρων

*Ομάδα επικεφαλής επιθεωρητών τροφίμων LETRINA SA – Θεσσαλονίκη