Η ημερήσια επιτρεπόμενη δόση, η αρχή της προφύλαξης και η συνεργιστική τοξικότητα των γλυκαντικών ενώσεων.
Ερώτηση: Είναι σήμερα η ασπαρτάμη καρκινογόνος;
Απάντηση: Ναι! Είναι, χωρίς αμφιβολία! Σύμφωνα με τον ΠΟΥ και τον International Agency for Research on Cancer (IARC), η ασπαρτάμη είναι «πιθανώς καρκινογόνα για τους ανθρώπους, (group 2B). H ασπαρτάμη μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στο συκώτι. Και αυτά είναι πλέον δημοσιευμένα από τις 14 του περασμένου Ιούλη!
Πιο πολλά για τον International Agency for Research on Cancer (IARC), μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Είναι σημαντικό να σημειώοσυμε εδώ ότι ο IARC κατατάσσει τις ενώσεις ως πιθανώς καρκινογόνες ανάλογα με την ισχύ των δεδομένων κατά πόσο μια ένωση μπορεί να προκαλέσει καρκίνο και όχι βάσει της πιθανότητας να αναπτυχθεί καρκίνος.
Η κατηγορία 2Β είναι η τρίτη πιο υψηλή κατηγορία από τις 4 που χρησιμοποιεί ο IARC.
Όπως έχετε διαβάσει στο cibum, η ασπαρτάμη (E 951) είναι μια τεχνητή γλυκαντική ουσία χαμηλών θερμίδων, η οποία είναι περίπου 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Είναι μια άσπρη, άοσμη σκόνη και αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, αλλά έχει πολύ έντονη γλυκαντική δράση, οπότε προστίθεται σε πολύ μικρές ποσότητες και τελικά προσδίδει ελάχιστες θερμίδες.
Στην Ευρώπη, η ασπαρτάμη επιτρέπεται να χρησιμοποιείται ως πρόσθετο τροφίμων για τη γλύκανση ποικίλων τροφίμων και ποτών, όπως ποτά, επιδόρπια, γλυκά, γαλακτοκομικά προϊόντα, τσίχλες, προϊόντα χαμηλής θερμιδικής αξίας και ελέγχου βάρους, καθώς και ως επιτραπέζιο γλυκαντικό. Στην ΕΕ, όπως και για όλα τα πρόσθετα τροφίμων, η παρουσία ασπαρτάμης πρέπει να αναγράφεται στην ετικέτα είτε με την ονομασία της είτε με τον αριθμό Ε (Ε 951).
Η ασπαρτάμη χρησιμοποιείται σήμερα σε περισσότερες από 90 χώρες και σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, μεταξύ των οποίων τσίχλες, καραμέλες, δημητριακά, σιρόπια για καφέ, παγωτά, ανθρακούχα αναψυκτικά, ζελέ χωρίς ζάχαρη, παγωτά και άλλα επιδόρπια χωρίς ζάχαρη, υποκατάστατα γεύματος, μπάρες, μπισκότα χωρίς ζάχαρη, κ.λπ., αλλά και σε επιτραπέζια υποκατάστατα ζάχαρης και ορισμένα φάρμακα, όπως σιρόπια και καραμέλες για το βήχα. Χρησιμοποιείται κυρίως σε τρόφιμα και ροφήματα που δεν ζεσταίνονται ή ψήνονται, καθώς με τη θερμότητα χάνει μέρος της γλυκύτητάς της.
Σε μελέτη για την παγκόσμια αγορά γλυκαντικών φάνηκε ότι η κύρια αγορά της ασπαρτάμης είναι οι οικονομικά αναπτυγμένες χώρες, όπως στην Αμερική και την Ευρώπη, κυρίως λόγω του υψηλότερου κόστους της σε σχέση με τα άλλα γλυκαντικά.
Acceptable daily Intake και η ασπαρτάμη
Στους τριτοετείς φοιτητές μου εδώ στο Πανεπιστήμιο του Λίμερικ (University of Limerick, UL), διδάσκω ένα μάθημα για την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων και φυσικά συζητούμε για την ημερήσια επιτρεπόμενη δόση (acceptable daily intake) όλων των γλυκαντικών ενώσεων. Η ασπαρτάμη μπορεί να χρησιμοποιείται στα τρόφιμα αλλά σε μικρά επίπεδα!
Όμως…
Η αρχή της προφύλαξης
Όταν μια ένωση είναι «πιθανώς καρκινογόνα» όπως είναι η ασπαρτάμη από τις 14.7.23, τότε θα πρέπει να εφαρμόζεται η «αρχή της προφύλαξης» (ΕΚ 178/2002, άρθρο 7).
Άρθρο 7
Αρχή της προφύλαξης
- Στις ειδικές περιπτώσεις κατά τις οποίες, ύστερα από αξιολόγηση των διαθέσιμων πληροφοριών, εντοπίζεται πιθανότητα βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία αλλά εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορούν να ληφθούν τα προσωρινά μέτρα διαχείρισης του κινδύνου που είναι αναγκαία για την εξασφάλιση του υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας που έχει επιλεγεί στην Κοινότητα, μέχρι να υπάρξουν περαιτέρω επιστημονικές πληροφορίες για μια πιο εμπεριστατωμένη αξιολόγηση του κινδύνου.
- Τα μέτρα που λαμβάνονται βάσει της παραγράφου 1 είναι ανάλογα και όχι πιο περιοριστικά για το εμπόριο από όσο απαιτείται για την επίτευξη του υψηλού επιπέδου προστασίας που έχει επιλεγεί στην Κοινότητα, ενώ παράλληλα λαμβάνουν υπόψη την τεχνική και οικονομική βιωσιμότητα και άλλους παράγοντες όπως αρμόζει στο εκάστοτε ζήτημα. Αυτά τα μέτρα αναθεωρούνται μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τη φύση του κινδύνου που προσδιορίζεται όσον αφορά τη ζωή ή την υγεία και του είδους των επιστημονικών πληροφοριών που απαιτούνται για τη διασαφήνιση της επιστημονικής αβεβαιότητας και τη διεξαγωγή μιας πιο εμπεριστατωμένης αξιολόγησης του κινδύνου.
Συνεπώς, ο ΕΦΕΤ και η EFSA παρανομούν σήμερα όταν επιτρέπουν στις εταιρείες να χρησιμοποιούν την ασπαρτάμη μετά την πρόσφατη γνωμοδότηση της IARC.
Και κάτι ακόμα…
Δεν υπάρχει καμία μελέτη για την συνεργιστική τοξικότητα των γλυκαντικών ενώσεων. Σε πρόσφατη επικοινωνία μου με μια πολυεθνική που παράγει αναψυκτικά με 0 θερμίδες στα οποία χρησιμοποιούνται δυο γλυκαντικές ενώσεις, τους ρώτησα αν έχουν κάνει μελέτη της (πιθανής) συνεργιστικής τοξικότητας των δυο γλυκαντικών ενώσεων. Όχι, μου είπαν…
Αλλά σύμφωνα με την βιβλιογραφία (βλ. Γράφημα) όταν συνδυάσουμε δυο δηλητήρια… τότε και τα 100 ποντίκια πεθαίνουν.
Το γράφημα δείχνει ότι αν πάρουμε ποσότητα υδραργύρου που σκοτώνει το 1 στα 100 ποντίκια και την συνδυάσουμε με το 1 εικοστό της ποσότητας μολύβδου που σκοτώνει 1 στα 100 ποντίκια, τότε ο συνδυασμός των δυο αυτών βαρέων μετάλλων…ε ξολοθρεύει και τα 100 ποντίκια.
Δεν θέλω να σκεφτώ ούτε για μια στιγμή… τι γίνεται μέσα μας όταν λαμβάνουμε με την τροφή και τα… αναψυκτικά μας πλήθος τεχνητών ενώσεων (π.χ. γλυκαντικά, χρωστικές, συντηρητικά)…
Τα συμπεράσματα δικά σας!
*O Γιάννης Ζαμπετάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χημείας Τροφίμων, στο Τμήμα των Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Λίμερικ (UL) στην Ιρλανδία και “παίζει” πάντα Αριστερό Εξτρέμ.
Email: ioannis.zabetakis@ul.ie
Twitter: @yanzabet
Ακολουθήστε το Cibum 
