Προβιοτικά και Νομοθετικά Ζητήματα.
Του Δημήτρη Ελευθερίου*
Ο ορισμός των προβιοτικών είναι πολύ πιθανόν να συνεχίσει να τροποποιείται με το πέρασμα του χρόνου… ας δούμε όμως αυτά που ισχύουν, προς το παρόν.
Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο «Εντερικό μικροβίωμα (ή μικροχλωρίδα)…δηλαδή;», τα προβιοτικά είναι «Οι ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες, παρέχουν όφελος στην υγεία του ξενιστή». Επομένως, οι παρασκευαστές των προβιοτικών τροφίμων θα πρέπει να φροντίσουν ώστε τα προϊόντα να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια όπως ότι τα προβιοτικά στελέχη θα πρέπει να:
- 1) είναι επαρκώς χαρακτηρισμένα,
- 2) είναι ασφαλή για τη χρήση που προορίζονται,
- 3) έχουν αποδεδειγμένη προβιοτική δράση από τουλάχιστον μία ανθρώπινη κλινική μελέτη που έχει διεξαχθεί σύμφωνα με τις γενικώς αποδεκτές επιστημονικές προδιαγραφές και διατάξεις των τοπικών / εθνικών φορέων και
- 4) να είναι ζωντανά σε επαρκή δόση καθόλη τη διάρκεια ζωής του προϊόντος.
- Δείτε επίσης: Δεν βάζει μυαλό ο Σκλαβενίτης – Νέο πρόστιμο
Όσο αφορά την ετικέτα του προϊόντος και το τί θα πρέπει να βλέπει ο καταναλωτής για να είναι περισσότερο σίγουρος για την αγορά του οι απαιτήσεις είναι:
1) προσδιορισμός των προβιοτικών μικροοργανισμών σε επίπεδο γένους, είδους και στελέχους
2) ελάχιστο αριθμό ζώντων κυττάρων του κάθε προβιοτικού στελέχους στο τέλος της διάρκειας ζωής του τροφίμου
3) μέγεθος της μερίδας του προβιοτικού τροφίμου που θα επιτρέψει τη μεταφορά της κατάλληλης δόσης για την παροχή του οφέλους υγείας του ισχυρισμού του προϊόντος
4) το όφελος υγείας, το οποίο θα πρέπει να είναι ορθά διατυπωμένο και όχι παραπλανητικό
5) οι κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης
6) ημερομηνία ανάλωσης
7) στοιχεία της επιχείρησης για να αντλήσει πληροφορίες ο καταναλωτής εφόσον το θελήσει
Τα πράγματα όμως είναι κάπως περίπλοκα, προς το παρόν…
Τα προβιοτικά προϊόντα ρυθμίζονται από τους κανονισμούς (EC) No 178/2002 (αφορά γενικά για τα τρόφιμα), (EC) No 1924/2006 (αφορά τους ισχυρισμούς υγείας) και την οδηγία 2000/13/EC (αφορά την ετικέτα, διαφήμιση κλπ).
Παρά το ενδιαφέρον των καταναλωτών προς τα προβιοτικά και λειτουργικά τρόφιμα, ισχυρισμοί υγείας δεν έχουν εγκριθεί, όσο αφορά τα προβιοτικά, αφού οι έως τώρα αιτήσεις δεν έχουν καταφέρει να φανερώσουν μια σχέση αιτίου και αποτελέσματος, μεταξύ ενός προβιοτικού προϊόντος και ενός ισχυριζόμενου οφέλους υγείας. Μόνη εξαίρεση αποτελεί ο ισχυρισμός που σχετίζεται με τις καλλιέργειες γιαουρτιού (Streptococcus thermophilus και Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus) και τη βελτίωση της πέψης της λακτόζης σε άτομα με δυσκολία στην πέψη της λακτόζης.
Επομένως, ουσιαστικά απαγορεύεται, προς το παρόν, η χρήση ισχυρισμών υγείας για τα προβιοτικά, αφού έως τώρα δεν έχει εγκριθεί κανένας, με μόνη εξαίρεση την περίπτωση που προαναφέραμε. Άρα, δεν μπορεί πχ κάποιος παρασκευαστής τροφίμων να χρησιμοποιήσει τις δηλώσεις «προβιοτικό» ή «περιέχει προβιοτικά» στις ετικέτες τροφίμων ή να τα διαφημίσει στην Ευρωπαϊκή αγορά, καθώς ο όρος θεωρείται ισχυρισμός υγείας. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο εφόσον ο ισχυρισμός έχει εγκριθεί, κατά περίπτωση, ακολουθώντας την επιστημονική αξιολόγηση από την «Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων», EFSA.
Από την άλλη, το γεγονός ότι δεν είναι εύκολο κάποιο προϊόν να αποκτήσει ισχυρισμούς υγείας είναι επιθυμητό, αφού το κατάλληλο και επαρκές ποσό δεδομένων για τον καθορισμό πραγματικού οφέλους στην υγεία κάποιου προβιοτικού προϊόντος θα πρέπει να έχει προτεραιότητα και όχι τα εμπορικά συμφέροντα της βιομηχανίας, συμβάλλοντας έτσι και στη μείωση περιπτώσεων παραπλάνησης των καταναλωτών.
Τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως ο ρόλος της EFSA είναι η παροχή επιστημονικών συμβουλών σε αυτούς που χαράσσουν πολιτικές και όχι νομοθετικός. Την ευθύνη έχει η Κομισιόν και τα κράτη μέλη, σύμφωνα με εκπρόσωπο της EFSA σε αναφορά της EURACTIV (https://eurac.tv/9WlV). Για παράδειγμα το ρυθμιστικό πλαίσιο των προβιοτικών προϊόντων δεν είναι ενιαίο σε όλα τα κράτη μέλη (πχ στην Ιταλία, Τσεχία, Ισπανία και Γαλλία υπάρχουν εθνικοί κανονισμοί). Το γεγονός αυτό περιπλέκει τα πράγματα και μπερδεύει τον καταναλωτή. Ωστόσο, πραγματοποιείται ήδη προσπάθεια για να υπάρξει ένα διεθνές κοινό πλαίσιο που θα ρυθμίζει τα θέματα των προβιοτικών το οποίο θα επηρεάσει τους διάφορους φορείς ενδιαφέροντος, όπως τη βιομηχανία τροφίμων, τον ακαδημαϊκό χώρο, τον ιατροφαρμακευτικό κλάδο και τους καταναλωτές.
Λογικά, όσο θα συνεχίζεται η έρευνα για τα προβιοτικά, η προσπάθεια της βιομηχανίας για δημιουργία προβιοτικών προϊόντων με ισχυρισμούς που θα εγκριθούν και η χάραξη πολιτικής που θα λαμβάνει υπόψη όλα τα άτομα ενδιαφέροντος, θα οδηγήσουν σε ποιοτικά προβιοτικά προϊόντα που θα συντελέσουν, με τη σειρά τους, σε μια λιγότερο περίπλοκη επιλογή που θα καλύπτει τις ανάγκες του κάθε καταναλωτή.
Πηγές:
Ερευνητικά άρθρα
Binda, S., Hill, C., Johansen, E., Obis, D., Pot, B., Sanders, M. E., Tremblay, A., & Ouwehand, A. C. (2020). Criteria to qualify microorganisms as “Probiotic” in foods and dietary supplements. Frontiers in Microbiology, 11. https://doi.org/10.3389/fmicb.2020.01662
De Simone, C. (2019). The unregulated probiotic market. Clinical Gastroenterology and Hepatology, 17(5), 809–817. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2018.01.018
Fusco, V., Fanelli, F., & Chieffi, D. (2021). Authenticity of probiotic foods and dietary supplements: A pivotal issue to address. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 62(25), 6854–6871. https://doi.org/10.1080/10408398.2021.1907300
Komala, M. G., Ong, S. G., Qadri, M. U., Elshafie, L. M., Pollock, C., & Saad, S. (2023). Investigating the regulatory process, safety, efficacy and product transparency for nutraceuticals in the USA, Europe and Australia. Foods, 12(2), 427. https://doi.org/10.3390/foods12020427
Liang, D., Wu, F., Zhou, D., Tan, B., & Chen, T. (2023). Commercial probiotic products in public health: current status and potential limitations. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 1–22. https://doi.org/10.1080/10408398.2023.2169858
Linares, D. M., Gómez, C., Renes, E., Fresno, J., Tornadijo, M., Ross, R. P., & Stanton, C. (2017). Lactic Acid Bacteria and Bifidobacteria with Potential to Design Natural Biofunctional Health-Promoting Dairy Foods. Frontiers in Microbiology, 8. https://doi.org/10.3389/fmicb.2017.00846
Zommiti, M., Feuilloley, M., & Connil, N. (2020). Update of Probiotics in Human World: A Nonstop Source of Benefactions till the End of Time. Microorganisms, 8(12), 1907. https://doi.org/10.3390/microorganisms8121907
Ιστοσελίδες
LouiseQ. (2023, February 21). Probiotics in the EU: A regulatory conundrum. www.euractiv.com. https://eurac.tv/9WlV (πρόσβαση 05/01/2024)
*Ο Δημήτρης Ελευθερίου είναι τελειόφοιτος του τμήματος Τεχνολογίας Τροφίμων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και έχει ολοκληρώσει την Πρακτική του άσκηση σε οινοποιείο της Λήμνου. Ακόμα, έχει απασχοληθεί στον χώρο της εστίασης. Το ενδιαφέρουν οι τομείς της Υγιεινής / Ασφάλειας τροφίμων, Διατροφής και Δημόσιας Υγείας.
Ακολουθήστε το Cibum 
