Μια ενδοσκόπηση στις πρακτικές και διεθνή παραδείγματα της απεργίας πείνας, μια μορφής επίτευξης ορισμένων σκοπών.
Η απεργία πείνας είναι μια μορφή μη βίαιης αντίστασης. Ένας άνθρωπος που θέλει να αγωνιστεί για ένα σκοπό και θέλει να ακουστεί πραγματικά, προχωρά σε μια απεργία πείνας όταν θεωρεί πως δεν υπάρχει άλλη επιλογή, βάζοντας υψηλότερα το σκοπό του από την υγεία του και τη ζωή του.
Ουσιαστικά οι συμμετέχοντες απέχουν από το φαγητό για μέρες ως πράξη πολιτικής διαμαρτυρίας ή για να προκαλέσουν ένα αίσθημα ενοχής σε άλλους, συνήθως με στόχο την επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού, όπως μια αλλαγή πολιτικής, η διεκδίκηση πολιτικού ασύλου, την εξασφάλιση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά κανόνα, σε αυτή την πράξη διαμμαρτυρίας προσφεύγουν άνθρωποι που είναι κρατούμενοι για πολιτικούς ή μη πολιτικούς λόγους.
Εν αντιθέσει με τους απεργούς δίψας, οι περισσότεροι απεργοί πείνας λαμβάνουν υγρά τρόφιμα, όπως νερό ή χυμό, αλλά δεν καταναλώνουν καθόλου στερεά τρόφιμα. Τις πρώτες τρεις ημέρες, το σώμα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί ενέργεια από τη γλυκόζη που υπάρχει στο σώμα. Από την τέταρτη μέρα, όμως, το ήπαρ αρχίζει να επεξεργάζεται το σωματικό λίπος, σε μια διαδικασία που ονομάζεται κέτωση. Μετά την εξάντληση του λίπους, το σώμα αντλεί όση ενέργεια μπορεί από τους μύες και τα ζωτικά όργανά του, ενώ η απώλεια μυελού των οστών μπορεί να κοστίσει τη ζωή του απεργού.
Η περίπτωση της αναγκαστικής σίτισης
Σε περιπτώσεις όπου ένα εκτελεστικό όργανο του κράτους μπορεί να ασκήσει εξουσία πάνω σε έναν απεργό πείνας, η απεργία τερματίζεται μέσω της χρήσης αναγκαστικής σίτισης. Αυτό, όμως συμβαίνει ενάντια στη βούληση και του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού του διαμαρτυρόμενου.
Στην Ελλάδα, παρόλο που η απεργία πείνας θεωρείται νομοθετικά “γκρίζα ζώνη”, η αναγκαστική σίτιση περιλαμβάνεται στα άρθρα 29 και 31 του σωφρωνιστικού κώδικα, ο οποίος αναφέρει ότι το σωφρωνιστικό ίδρυμα μπορεί να παρέμβει αν κάποιος φυλακισμένος αρνείται ιατρική φροντίδα ενώ κινδυνεύει η ζωή του. Πέρα από κάποιες εξαιρέσεις, ακόμα και για αυτό χρειάζεται η ρητή συναίνεση του απεργού. Σε κάθε περίπτωση, τα εκτελεστικά όργανα του κράτους ή του σωφρωνιστικού ιδρύματος δεν πρέπει να παραβιάζουν το σκοπό του απεργού με αναγκαστική σίτιση. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας των Διεθνών Ιατρικών Οργανώσεων, η αναγκαστική σίτιση κρατουμένου απεργού πείνας θεωρείται βασανιστήριο.
Για την ανεξαρτησία της Ινδίας
Ο Mahatma Ghandi είναι από τους πιο γνωστούς απεργούς πείνας και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά τη διάρκεια των αγώνων του, φυλακίστηκε περίπου 10 φορές, με την τελευταία να είναι το 1942. Ο Ghandi συμμετείχε σε πολλές απεργίες πείνας για να διαμαρτυρηθεί για τη βρετανική κυριαρχία στην Ινδία.
Για τον ίδιο σκοπό, πολλοί ακολούθησαν το παράδειγμά του. Ο Bhagat Singh και ο Batukeshwar Dutt έκαναν απεργία πείνας, την οποία διέκοψαν στις 116 μέρες, στις 5 Οκτωβρίου 1929, σημειώνοντας παγκόσμιο (τότε) ρεκόρ. Μάλιστα, αυτή η απεργία πείνας έληξε με δικαίωση των αγώνων τους, καθώς οι Βρετανοί υπέκυψαν τελικά στα αιτήματά τους.
Ιρλανδική απεργία πείνας (1981)
Το 1980, 7 Ιρλανδοί κρατούμενοι, 6 εκ των οποίων από τον Ιρλανδικό Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό, στη φυλακή Maze ξεκίνησαν απεργία πείνας, προκειμένου να αντιμετωπίζονται ως πολιτικοί κρατούμενοι. Η απεργία, με επικεφαλής τον Brendan Huze σταμάτησε, όταν η βρετανική κυβέρνηση φαινόταν πρόθυμη να ικανοποιήσει τα αιτήματα των απεργών.
Ωστόσο, στη συνέχεια η βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε να υλοποιήσει σημεία της συμφωνίας, προκαλώντας άλλη μια μαζική απεργία πείνας τον επόμενο χρόνο, με παρόμοια αιτήματα. Αυτή τη φορά, έγιναν διαδοχικές απεργίες αντί για μία μαζική, για να ακουστούν περισσότερο.
Το Μάρτιο του 1981, ο Bobby Sands, μέλος του Ιρλανδικού Απελευθερωτικού Στρατού, τέθηκε επικεφαλής της δεύτερης απεργίας πείνας, με άλλους 9 κρατούμενους. Ήταν ο πρώτος που πέθανε μετά από 66 ημέρες, ενώ ο τελευταίος πέθανε μετά από 71 μέρες. H απεργία πείνας έλαβε τεράστια εθνική υποστήριξη από τους Ιρλανδούς (της Βόρειας Ιρλανδίας) και τεράστια διεθνή απήχηση. Χαρακτηριστικά, ο Sands εξελέγη βουλευτής κατά τη διάρκεια της απεργίας.
Οι δέκα άνδρες επέζησαν χωρίς φαγητό για 46 έως 71 ημέρες, λαμβάνοντας μόνο νερό και αλάτι, πριν καταλήξουν. Μετά το θάνατο των ανδρών και τη σοβαρή δημόσια αναταραχή, η βρετανική κυβέρνηση ικανοποίησε μερικά από τα αιτήματα και η απεργία διακόπηκε. Η ταινία Hunger (2008) του σκηνοθέτη Steve MQueen απεικονίζει τα γεγονότα της απεργίας.