Το SPAM, αντίστοιχο του SWAN, συνέπεσε με πολλές ιστορικές εξελίξεις που προσδίδουν αρκετό ενδιαφέρον στην προέλευσή του.
Στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στη δεκαετία του 1950, η Βόρεια Κορέα υποφέρει από μεγάλες ελλείψεις τροφίμων και ως εκ τούτου το φρέσκο κρέας είναι δύσκολο να βρεθεί. Υπό αυτές τις συνθήκες “γεννήθηκε” η ιδέα του να γίνει το SPAM, μια κονσέρβα με επεξεργασμένο κρέας- κυρίως ζαμπόν- αντίστοιχη με αυτή υπό την επωνυμία Swan, κάτι περισσότερο από απλά μια κονσέρβα.
Σε αυτές τις συνθήκες ακραίας πείνας οι Κορεάτες πολλές φορές αναγκάζονταν να προμηθευτούν υπολείμματα φαγητού από τις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις ή ακόμα και από τους κάδους απορριμμάτων τους, τα οποία περιελάμβαναν SPAM, χοτ ντογκ, κονσέρβες φρανγκ και φασόλια, και αμερικάνικα τυριά, μια καλή πηγή αλατιού, θερμίδων και πρωτεΐνης. Για λίγη περισσότερη νοστιμιά, οι Κορεάτες δημιούργησαν δικές τους συνταγές, από στιφάδο μέχρι και noodles, με καρυκεύματα, τσίλι και λάχανο kimchi μεταξύ άλλων, κάνοντας μια κορεάτικη εκδοχή του SPAM που ονομάστηκε Budae-jjigae, ή «στιφάδο της βάσης του στρατού».
Ως και το 1980, το επεξεργασμένο αυτό κρέας ήταν αν μη τι άλλο ένα είδος “πολύτιμο” για τη γαστρονομία τους, ακόμα και στη μαύρη αγορά της Νοτίου Κορέας πωλούταν, στο οποίο θα επεκταθούμε και παρακάτω.
Πώς κατέληξε όμως το SPAM να γίνεται ένα “σύμβολο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού”, όπως έγραψε σε άρθρο της η Grace M. Cho;
Το κεφάλαιο Hormel Foods
Θα έλεγε κανείς ότι όλα ξεκίνησαν από τον George A. Hormel, έναν πρώην εργάτη σε σφαγείο που ίδρυσε την εταιρεία επεξεργασίας κρέατος Hormel στο Ώστιν της Μινεσότα το 1891. Μετά από χρόνια επιτυχίας στην πώληση φρέσκων προϊόντων χοιρινού κρέατος, η επιχείρηση έκανε το ντεμπούτο της στο Flavor-Sealed Ham το 1926, που ήταν επί της ουσίας ζαμπόν σε σφραγισμένες κονσέρβες, μαγειρεμένο, ξεκοκαλισμένο και συσκευασμένο με τρόπο που να διατηρείται φρέσκο μέχρι την κατανάλωση.
Την εποχή που κυκλοφόρησε αυτό το κρέας άρχισαν να κάνουν την επάνοδό τους διάφορες οικιακές καινοτομίες, όπως το ψυγείο, με αποτέλεσμα οι νοικοκυρές να “ελαφρύνονται” αρκετά από το φορτίο του μαγειρέματος με πιο κουραστικές μεθόδους και καλωσόριζαν σταδιακά την ευκολία. Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Mental Floss, το ζαμπόν του Hormel ήταν αναμφίβολα λιγότερο χρονοβόρο από το να πάρουν ένα φρέσκο ζαμπόν από το κρεοπωλείο και να το μαγειρέψουν ολόκληρο.
Προχωράμε τώρα στο 1920 που ο Jay Hormel ανέλαβε την εταιρεία του πατέρα του και έφερε μαζί του μια νέα καινοτόμο ιδέα: να μετατρέψει τα “σκουπίδια” σε έδεσμα. Να εξηγήσουμε σε αυτό το σημείο ότι επρόκειτο για τον ώμο χοίρου, που δεν ήταν ένα ιδιαίτερα επιθυμητό κρέας για τους Αμερικανούς. Επειδή η εταιρεία πετούσε τόνους από αυτά κάθε χρόνο, το να τα κάνει κάτι που θα ήθελαν να φάνε οι καταναλωτές ήταν πρόκληση. Έτσι, ο Jay σκέφτηκε έναν τρόπο να το ωραιοποιήσει, αφαιρώντας το κρέας από τα κόκαλα, αλέθοντάς το σε πάστα και προσθέτοντας αρωματικές ύλες και συντηρητικά και τέλος, βάζοντάς τα σε κονσέρβα. Αυτή ήταν και επίσημα η γέννηση του SPAM.
Στην αρχή, το SPAM περιείχε μόλις έξι συστατικά: χοιρινό, νερό, αλάτι, ζάχαρη και νιτρικό νάτριο. Η συνταγή για το SPAM παρέμεινε η ίδια μέχρι αρκετά πρόσφατα, όταν ο Hormel πρόσθεσε άμυλο πατάτας στο μείγμα, αναφέρει το Mental Floss. Το νέο συστατικό δεν αλλάζει τη γεύση και αντ’ αυτού προορίζεται να απορροφήσει το στρώμα ζελατίνης που σχηματίζεται όταν μαγειρεύεται το SPAM, δίνοντάς του μια πιο λαχταριστή όψη.
Tι σημαίνει SPAM;
Το όνομα προήλθε, στην πραγματικότητα, από ένα πρωτοχρονιάτικο πάρτι του Hormel, στο οποίο, σύμφωνα με τον ίδιο ιστότοπο η “τιμή” κάθε ποτού ήταν ένα πιθανό όνομα για το νέο προϊόν, γραμμένο σε ένα χαρτί. Πρόσφερε ένα έπαθλο 100 δολαρίων σε όποιον θα έβρισκε το καλύτερο όνομα, το οποίο τελικά ήρθε από τον ηθοποιό Ken Daigneau, αδελφός του RH Daigneau, τότε αντιπροέδρου της Hormel Foods. Το όνομα SPAM, βέβαια, δεν είναι σίγουρο τι σημαίνει και ο Jay Hormel περιορίζεται απλά στο να πει πως η σημασία του είναι αποκλειστικά γνωστή σε έναν πολύ στενό κύκλο της εταιρείας, αλλά υπάρχουν αρκετές θεωρίες, με κάποιους να λένε πως είναι απλά ένα λογοπαίγνιο για το μέρος του κρέατος ή ότι σημαίνει πιστημονικά επεξεργασμένη ζωική ύλη. Το μυστήριο ακόμα δεν έχει λυθεί.
Η σύνδεση του SPAM με τον αμερικανικό στρατό
Το SPAM έλυσε τα χέρια των μαγείρων. Μπορούσε να κοπεί σε φέτες, σε κύβους, να ψηθεί, να τηγανιστεί ή να καταναλωθεί κρύο έξω από το δοχείο. Μέχρι το 1940, το 70% των Αμερικανών σε αστικά κέντρα αγόραζαν κονσερβοποιημένα κρέατα. Αλλά ήταν ο στρατός που πραγματικά το απογείωσε.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν το φρέσκο κρέας ήταν σπάνιο, το κονσερβοποιημένο κρέας ήταν μια διατηρητέα πρωτεΐνη, απαραίτητη για την επιβίωση. Μάλιστα, την περίοδο που ο Αμερικανός Πρόεδρος, Franklin Roosevelt, υπέγραψε τον νόμο Lend-Lease το 1941, εξουσιοδοτώντας τις ΗΠΑ να στέλνουν τρόφιμα και άλλα αγαθά σε συμμάχους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Hormel άρχισε να στέλνει 15 εκατομμύρια κουτιά κρέατος στο εξωτερικό την εβδομάδα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν SPAM.
Σε αυτό το σημείο, η ιστορία αποκτά μια ενδιαφέρουσα τροπή. Το SPAM και ο στρατός συνδέθηκαν άρρηκτα, αλλά μια επιστολή του Hormel σε έναν Αμερικανό στρατιώτη φέρεται να λέει πως «Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, δεν έχουμε πουλήσει ούτε ένα κουτάκι SPAM στον αμερικανικό στρατό», αναφέρει το Mental Floss, επειδή τα τυπικά δοχεία των περίπου 30 γραμμαρίων δεν ήταν πρακτικά για χρήση.
Αυτό σήμαινε ότι στρατιώτες έτρωγαν ένα διαφορετικό κρέας για μεσημεριανό γεύμα που λανθασμένα αποκαλούταν SPAM, αν και πολλοί στρατιωτικοί μάγειρες απέρριψαν αυτό τον ισχυρισμό επιμένοντας ότι αυτό που χρησιμοποιούσαν ήταν το αυθεντικό κρέας και πράγματι πολλές από τις παραγγελίες που είχε κάνει ο στρατός για κρέας αφορούσαν το πραγματικό SPAM.
Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός και η εξάπλωση του SPAM
Eπεδή το SPAM συνόδευε παντού τον αμερικανικό στρατό, έγινε κατά τα μέσα του 20ου αιώνα δημοφιλές και σε περιοχές όπως η Χαβάη (πλέον ανήκει στις ΗΠΑ) και στην Ευρώπη. Παράλληλα, ένα ομοσπονδιακό καταστατικό που εμπόδιζε τους ιδιοκτήτες μεγάλων αλιευτικών σκαφών να αποκτήσουν άδειες εάν δεν ήταν πολίτες των ΗΠΑ (1940) και ορισμένοι άλλοι νόμοι εμπόδιζαν τους Ιάπωνες μετανάστες να αποκτήσουν την αμερικανική υπηκοότητα και τους Χαβανέζους (με άλλους πρόσθετους νόμους για το ψάρεμα στην ακτογραμμή της Χαβάης). Χωρίς, λοιπόν, πηγή εισοδήματος και με ανάγκη για φτηνό κρέας, το SPAM έγινε σωτήριο. Τόσο, που ακόμα και σήμερα επικρατεί σε πολλές χαβανέζικες συνταγές. Μάλιστα, κάθε χρόνο η Χονολουλού φιλοξενεί το SPAM JAM, ένα φεστιβάλ όπου τα εστιατόρια επιδεικνύουν πιάτα όπως το SPAM Musubi , ένα σούσι από τη Χαβάη που περιλαμβάνει τηγανητό SPAM αντί για ψάρια τυλιγμένα γύρω από ρύζι με nori. Οι κάτοικοι της Χαβάης καταναλώνουν περισσότερα από 7 εκατομμύρια κουτάκια SPAM ετησίως, περισσότερα κατά κεφαλήν από οποιαδήποτε πολιτεία των ΗΠΑ.
Τα SPAM έχουν παρόμοια επιτυχία σε χώρες σε όλη την Ασία και την Πολυνησία, ενώ το τρόφιμα έφτασε και στις Φιλιππίνες κατά τη διάρκεια του αποικισμού των νησιών και οι Φιλιππινέζοι από αυτό εμπνεύστηκαν το SPAMsilog (τηγανητό SPAM που σερβίρεται με αυγά και σκόρδο τηγανητό ρύζι).
Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας της Park Chung-hee από το 1961 έως το 1979, η Νότια Κορέα επέβαλε πολύ υψηλούς δασμούς για το κρέας, οι οποίοι έκαναν ουσιαστικά το SPAM είδος πολυτελείας. Για αυτό και κατέληξε στη μαύρη αγορά, όπως αναφέραμε και πιο πάνω στο άρθρο, ενώ πολλοί το έπαιρναν ακόμα και από τα σκουπίδια, θεωρώντας το πολύτιμο συστατικό, όπως οι Έλληνες την πατάτα χάρη στο τέχνασμα του Ιωάννη Καποδίστρια. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση δεν επρόκειτο για κόλπο, αλλά για ανάγκη για επιβίωση.
Τελικά, η Hormel Foods έδωσε άδεια χρήσης του προϊόντος σε έναν κατασκευαστή της Νότιας Κορέας τη δεκαετία του 1980, και από τότε είναι ευρέως διαθέσιμο εκεί, αλλά εξίσου επιτυχημένο, αντιπροσωπεύοντας το 60% των ετήσιων πωλήσεων στη χώρα, σύμφωνα με την Korea Herald. Παράλληλα, η Βόρειος Κορέα παράγει ένα δικό της είδος, ενώ το Budae-jjigae παραμένει δημοφιλές.
Η παγκόσμια επιτυχία του SPAM δεν οφείλεται σε καμία περίπτωση στη γεύση του, αλλά στην προσαρμοστικότητα των ανθρώπων, οι οποίοι σε χαλεπούς καιρούς θα προσπαθήσουν να δώσουν γεύση και ουσία στο καθετί προκειμένου να συντηρηθούν. Είναι, επίσης, μια τρανταχτή απόδειξη ότι το φαγητό είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος της ιστορίας κάθε τόπου.
Ακολουθήστε το Cibum 
