cibum team
Το πιο μεγάλο θέμα συζήτησης της εποχής, μεταξύ των επιστημόνων διατροφής είναι το εάν τα επεξεργασμένα τρόφιμα προκαλούν εθισμό. Οι απόψεις διίστανται καθώς η μία πλευρά υποστηρίζει με σθένος ότι τα επεξεργασμένα τρόφιμα προκαλούν εθισμό και συμβάλουν στην αποτυχία να μειωθεί η παχυσαρκία σε ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο καθώς και οι ασθένειες που προκαλούνται από την κακή διατροφή. Η άλλη πλευρά διαφωνεί, επίσης σθεναρά. Δύο ειδικοί μοιράζονται τις απόψεις τους από διαφορετικές πλευρές της συζήτησης: Η Dr Ashley Gearhardt υποστηρίζει ότι αυτά τα τρόφιμα είναι εθιστικά, ενώ ο Dr Johannes Hebebrand υποστηρίζει ότι ο «εθισμός στα τρόφιμα» δεν ευθύνεται για τα ποσοστά παχυσαρκίας.
Τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα είναι εθιστικά
Dr Ashley Gearhardt: Στην κοινωνία μας, υπάρχει ευρέως η άποψη ότι η υπερβολική κατανάλωση τροφίμων υψηλής επεξεργασίας – όπως σοκολάτα, πίτσα και γλυκά – συμβάλλει στην υπερβολική αύξηση βάρους και στην κακή υγεία. Εκατομμύρια άνθρωποι προσπαθούν να μειώσουν την πρόσληψη τροφίμων υψηλής επεξεργασίας κάθε χρόνο, αλλά λίγοι βρίσκουν μακροπρόθεσμη επιτυχία. Οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να αλλάξουν τη διατροφή τους ακόμη και όταν αντιμετωπίζουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες για την υγεία, όπως ακρωτηριασμούς, τύφλωση και πρόωρο θάνατο. Καθώς τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο, βλέπουμε τα ποσοστά παχυσαρκίας και ασθενειών να αυξάνονται μαζί τους.
Τι συμβαίνει με τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα που προκαλούν μια τέτοια απειλή για τη δημόσια υγεία; Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να σταματήσουν ακόμα και όταν έχουν μεγάλο κίνητρο να το κάνουν;
Συνεχώς αυξάνονται τα στοιχεία ότι τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα είναι ικανά να πυροδοτήσουν εθιστικές διαδικασίες που μοιάζουν με άλλους εθισμούς όπως το κάπνισμα. Ο εγκέφαλός μας έχει σχεδιαστεί για να βρίσκει ανταμοιβή τροφίμων υψηλής θερμιδικής αξίας για να διασφαλίσει ότι θα επιβιώσουμε από τις περιόδους πείνας. Οι υδατάνθρακες (όπως η ζάχαρη) και το λίπος έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και ενεργοποιούν την απελευθέρωση χημικών ουσιών που προκαλούν ευαισθησία στον εγκέφαλο. Για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, η μεγαλύτερη ποσότητα ζάχαρης προερχόταν από τα φρούτα. Το λίπος προερχόταν από το κυνήγι ενός ζώου ή την εύρεση μερικών ξηρών καρπών. Ενώ ο εγκέφαλός μας βρίσκεται ακόμα στην πέτρινη εποχή, η βιομηχανία τροφίμων έχει εξειδικευτεί στο να αυξάνει τους υδατάνθρακες και τα λίπη σε ανήκουστα επίπεδα και να τα συνδυάζει με πολλά πρόσθετα για να δημιουργήσει αφύσικα επιβραβευτικά τρόφιμα. Αυτά τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα προκαλούν μηχανισμούς ανταμοιβής στον εγκέφαλο που υπερβαίνουν κατά πολύ τα επίπεδα που σχετίζονται με τις φυσικές τροφές.
Εθιστικές ουσίες και τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας δημιουργούνται χρησιμοποιώντας πολύ παρόμοιες διαδικασίες. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι εξευγενίζουν και επεξεργάζονται μια φυσική ουσία (όπως ένα φύλλο καπνού) και την επεξεργάζονται σε ένα προϊόν (όπως το τσιγάρο) που έχει αφύσικα υψηλά επίπεδα μιας ανταποδοτικής ουσίας (όπως η νικοτίνη) και στη συνέχεια προσθέτουν πολλά πρόσθετα (όπως αμμωνία και μενθόλη) για περαιτέρω ενίσχυση. Αυτές οι εθιστικές ουσίες καταλαμβάνουν τα ίδια κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται ισχυρά από τροφές υψηλής επεξεργασίας. Στην πραγματικότητα, τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα και οι εθιστικές ουσίες καταναλώνονται συχνά για τον ίδιο λόγο – για να βιώσουν μια αίσθηση ευχαρίστησης και για να μειώσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Είτε πρόκειται για ένα πολύ επεξεργασμένο τρόφιμο είτε για ουσία, ένα προϊόν μπορεί να γίνει τόσο ανταποδοτικό που μπορεί να προκαλέσει ψυχαναγκαστική συμπεριφορά (δηλαδή, το άτομο δεν μπορεί να σταματήσει ακόμη και αν το θέλει πραγματικά).
Τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα δεν προκαλούν εθισμό
Δρ Johannes Hebebrand: Η βιομηχανία τροφίμων ευδοκιμεί με την πώληση των προϊόντων της. Σε μια προσπάθεια αύξησης των πωλήσεων, χιλιάδες νέα προϊόντα διατροφής κυκλοφορούν ετησίως. Τα τρόφιμα πρέπει να είναι νόστιμα και πρέπει με κάποιο τρόπο να καλύπτουν μια θέση αγοράς. Γ ια να παραμείνει στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ ένα τρόφιμο πρέπει να βρίσκει ανταπόκριση σε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό καταναλωτών. Προφανώς, η χαμηλή τιμή εγγυάται μια δυνητικά μεγάλη αγορά. Οι δραστηριότητες της βιομηχανίας τροφίμων εξαρτώνται από πολιτιστικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, νομικούς, ρυθμιστικούς και πολιτικούς παράγοντες.
Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τον όρο εθισμός στα τρόφιμα για να εξηγήσουμε την υπερφαγία και την παχυσαρκία; Οι περισσότεροι άνθρωποι με παχυσαρκία σίγουρα δεν θα θεωρούσαν τον εαυτό τους εξαρτημένους από τα τρόφιμα. Ίσως μόνο μια υποομάδα θα απαντούσε καταφατικά. Ναι, βιώνουν μία ακατανίκητη λαχτάρα για φαγητό και τάση «επέλασης» υπερφαγίας και δεν μπορούν να σταματήσουν να τρώνε, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και τις αρνητικές κοινωνικές συνέπειες. Μπορεί να αναφέρουν μια διατροφική συμπεριφορά που υποδηλώνει ανοχή και να εμφανίσουν συμπτώματα στέρησης.
Αλλά σε τι ακριβώς είναι εθισμένοι; Δεν υπάρχουν σαφή αποδεικτικά στοιχεία για μία ή περισσότερες ουσίες στα τρόφιμα, που να δείχνουν ότι αποκομίζουν ανταμοιβή συγκρίσιμη με αυτήν που επιτυγχάνεται κατά τη νόμιμη ή παράνομη χρήση ναρκωτικών. Δοκιμάστε μια περιορισμένη ποσότητα οποιασδήποτε ουσίας – ας πούμε ότι εισπνέετε βαθιά τον καπνό του τσιγάρου ή πίνετε μισό ποτήρι κρασί. Θα αντιμετωπίσετε γρήγορα μια αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβάνεστε τον εαυτό σας και το περιβάλλον σας. Αυτή η γρήγορη αντίδραση η οποία έχει στοιχεία ανταμοιβής, και μπορεί να είναι το πρώτο αρχικό βήμα στην ανάπτυξη εθισμού σε ουσίες όπως οι παραπάνω, δεν συμβαίνει κατά την κατάποση τροφής. Οι άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό τους εξαρτημένο από το φαγητό θα καταφύγουν σε πολλά τρόφιμα, αλλά δεν θα αναπτύξουν εθισμό σε ένα μόνο φαγητό.
Γιατί τότε κάποιοι δηλώνουν εθισμένοι στο φαγητό; Τα άτομα με παχυσαρκία απαιτούν περισσότερη τροφή από άλλα για να διατηρήσουν το σωματικό τους βάρος. Αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη διατήρηση μειωμένου σωματικού βάρους, το οποίο μπορεί να βιώνεται ως «εθισμός στο φαγητό». Άλλοι άνθρωποι θα βιώσουν μια έντονη επιθυμία για υπερκατανάλωση τροφής όταν έχουν άγχος ή κατάθλιψη. Η παχυσαρκία συνήθως υπάρχει σε οικογένειες με γενετικούς παράγοντες που ευθύνονται για την οικογενειακή επιβάρυνση. Συμπερασματικά, η ανάγκη ή η παρόρμηση για υπερκατανάλωση τροφής μπορεί υποκειμενικά να εκληφθεί ως εθισμός στα τρόφιμα, αλλά στην πραγματικότητα, εξαρτάται από μια σειρά γενετικών, φυσιολογικών, κοινωνικών και ψυχολογικών λόγων και όχι από την πρόσληψη μιας συγκεκριμένης ουσίας.
Η ετυμηγορία: Απαιτείται περαιτέρω έρευνα
Οι πρακτικές της βιομηχανίας τροφίμων συμβάλλουν στην υπερκατανάλωση τροφής και στην παχυσαρκία. Ωστόσο, η διαφωνία παραμένει στον προσδιορισμό του κατά πόσο τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα πληρούν τα κριτήρια για να θεωρηθούν εθιστικά. Η μελλοντική έρευνα θα βοηθήσει στην ενημέρωση αυτής της συζήτησης και θα καθοδηγήσει τα επόμενα βήματα για τους καλύτερους τρόπους προώθησης της υγιεινής διατροφής.
Πηγή: OUPblog.com
Ακολουθήστε το Cibum 
