Για τα σχολειά μας

“Ο μέγας αυτός ένοχος”…

Όπως γράφει ο κ. Αριστείδης Καλαργάλης στην ΕΦΣΥΝ, πριν από 100 χρόνια (27 Μαρτίου 1923), λίγους μήνες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Στρατής Μυριβήλης εκδίδει την εβδομαδιαία εφημερίδα «Καμπάνα», στην Λέσβο. Η εφημερίδα αυτοπροσδιορίζεται ως «όργανο των εφέδρων μας και των ντόπιων συμφερόντων».

Είναι από τις πρώτες εφημερίδες που γράφεται ολόκληρη στη δημοτική. Υπερασπίζεται τους εφέδρους των πολέμων, τον απλό πολίτη, την πνευματική εργασία. Υποστηρίζει τον Εκπαιδευτικό Ομιλο, προβάλλει θέματα σχετικά με τα σχολεία και την εκπαίδευση. Στην εφημερίδα δημοσιεύονται, από το πρώτο φύλλο, χρονογραφήματα, ποιήματα, διηγήματα, λαϊκά τραγούδια, μεταφρασμένη ευρωπαϊκή αντιπολεμική λογοτεχνία, μελέτες.

Τον Μάρτιο του 1923, ο Κουντουράς διορίζεται καθηγητής στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης. Συναντά τους παλιούς φίλους και ομοτέχνους του. Η Λέσβος βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο, η «Λεσβιακή Ανοιξη» έχει σχηματιστεί και δημιουργεί. Ο Κουντουράς έχει ελάχιστη εκπαιδευτική υπηρεσία (λιγότερη από ενάμιση χρόνο), πολύχρονη στράτευση (πέντε χρόνων και τριών μηνών). Συμπυκνώνοντας την ποιητική του φύση, τις ποικίλες εμπειρίες και τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες, δημοσιεύει (με το ψευδώνυμο «Ευεργέτουλας»), την «ανατρεπτική» του θέση, τις προσδοκίες και το όραμά του για το εκπαιδευτικό ζήτημα σε μια σειρά άρθρων με τον τίτλο «Κλείστε τα Σχολειά» στην εφημερίδα «Καμπάνα».

Το ψευδώνυμο που επέλεξε ο Μίλτος, «Ευεργέτουλας», δεν είναι διόλου τυχαίο! Ο Ευεργέτουλας ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς-χειμάρρους της Λέσβου και έχει τις πηγές του στα βόρεια του ορεινού όγκου του Ολύμπου. Εκβάλλει στον Κόλπο της Γέρας.

Η δημοσίευση άρχισε στις 24 Απριλίου 1923 στο φύλλο 5, συνεχίστηκε όλο τον Μάιο και τελείωσε στις 3 Ιουλίου στο φύλλο 15. Τα άρθρα είχαν τους επιμέρους τίτλους: Το εκπαιδευτικό ξεχαρβάλωμα, Ο δασκαλισμός, Το κόμμα, Το σύστημα, Ο μισθός, Το κράτος, Η κοινωνία, Μαστροχαλαστάδες. Αν και τα άρθρα γράφτηκαν τις μέρες της δημοσίευσής τους, χωρίς να υπάρχει χρόνος για επεξεργασία, είναι μεστά, πρωτότυπα, ρηξικέλευθα, όχι μόνο για την περίοδο της δημοσίευσής τους αλλά διαχρονικά.

Τα άρθρα γράφτηκαν από την αγάπη του για το σχολειό: «Αγάπησα και ονειρεύτηκα ένα περίλαμπρο Σχολειό, κι αποφάσισα να θυσιάσω κάθε μου υλική ευζωία σε μια ψυχική μου ικανοποίηση. Κ’ είδα, όσο έζησα εκεί μέσα, τη ρίζα του κακού τόσο βαθιά του εισχωρημένη, ώστε απελπισμένος να καταλήξω πολλές φορές στην εξωφρενιτική ανακραυγή των σημερινών γραφομένων μου: Κλείστε τα Σχολειά!» γράφει. Γιατί έχει διαπιστώσει τη «μαύρη αλήθεια» ότι «στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει Εκπαίδευση». Προσδιορίζει ως αιτίες του κακού την Πολιτεία, «ο μέγας αυτός ένοχος», και τον κομματισμό «των ταπεινών μικροσυμφερόντων και των βρωμερών αντεκδικήσεων.[…] Του κενόδοξου αριβισμού και της μικροπόνηρης υστεροβουλίας». Στα γραφεία των κομματαρχών «ψιθυρίζονται ένα σωρό κομματικές αθλιότητες. Σημειώσεις κρατιούνται και σε λίγο διορισμοί, μεταθέσεις, παύσεις, προαγωγές, υποβιβασμοί παίρνουν και δίνουν». Εντοπίζει τον δάσκαλο που «πούλησε ψυχή και σώμα σ’ αυτό, για να καλυτερέψει την τύχη του» και έγινε «κομματαρχίσκος της μικροπολιτικής».

Το πόνημα του Μίλτου, με τίτλο «Κλείστε τα σχολειά», μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Τα κείμενα αυτά αν και είναι γραμμένα πριν από ένα αιώνα, είναι τόσο μα τόσο επίκαιρα! Χωρίς μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση εκ βάθρων, τα σχολειά μας θα συνεχίζουν να παράγουν μαθητές χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς τα απαραίτητα προσόντα για την ζωή τους. Και ο ρόλος των δασκάλων είναι κομβικός.

Αλλά δεν είναι μόνο τα σχολειά που (καλούνται να) παρέχουν γνώσεις και ήθος. Καθεμιά εταιρεία μπορεί να γίνει αγωγός παιδείας και φιλοσοφίας. Στο χέρι μας είναι…