Αιθυλενοξείδιο: Πως η Salmonella στο σουσάμι Ινδίας το 2020 έδωσε την μεγαλύτερη χημική διατροφική κρίση στην ΕΕ το 2021

Του Νίκου Γδοντέλη*

Στα μέσα του 2020 εντοπίστηκε σουσάμι από την Ινδία μολυσμένο με Salmonella. Στη συνέχεια αποδείχθηκε πως, ως διορθωτική ενέργεια χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλες ποσότητες από τις εξαγωγικές επιχειρήσεις στην Ινδία το οξείδιο του αιθυλενίου – EtO (επιτρέπεται στην Ινδία), για να εμποδίσει την ανάπτυξη Salmonella κατά την αποθήκευση των σπόρων σουσαμιού στα σιλό. Αυτές οι ποσότητες βρήκαν τον δρόμο τους προς την Ευρώπη από τις αρχές του 2021. Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ταχείας Προειδοποίησης για Τρόφιμα και Ζωοτροφές (RASFF) έχει ειδοποιήσει από την αρχή του έτους, την είσοδο πολλαπλών παρτίδων σπόρων σουσαμιού μολυσμένων με αιθυλενοξείδιο που προέρχονταν κυρίως από την Ινδία.Στην περίπτωση αυτή λοιπόν η λύση αποδείχθηκε χειρότερη από το πρόβλημα. Το ανώτατο όριο υπολειμμάτων της ΕΕ στους σπόρους σουσαμιού αιθυλενοξειδίου ορίζεται σε 0,05 χιλιοστόγραμμα ανά χιλιόγραμμο. Αντίθετα, 7 mg/kg επιτρέπονται στις Ηνωμένες Πολιτείες για σουσάμι. Τα επίπεδα που βρέθηκαν για παράδειγμα σε σουσάμι στο Βέλγιο ήταν 186 mg/kg, αλλά κυρίως τα επίπεδα EtO βρίσκονται μεταξύ 0,1 και 10 mg/kg. Το οξείδιο του αιθυλενίου είναι μια πτητική και δραστική ένωση που παραμένει μόνο σε μικρές ποσότητες σε επεξεργασμένα τρόφιμα.

Από τις αρχές Σεπτεμβρίου 2020 μέχρι και τον Ιούλιο του 2021 υπήρξαν πάνω από 1.000 αναφορές σε ολόκληρη την ΕΕ για μόλυνση από αιθυλενοξείδιο στα τρόφιμα. Το πρόβλημα έχει εξαπλωθεί παγκοσμίως, με πολλές αναφορές στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, για παράδειγμα. Χιλιάδες συμβατικά και βιολογικά προϊόντα με μεγάλη διάρκεια ζωής, όπως δημητριακά, σοκολάτα, μπισκότα, ψωμί, κράκερ, σησαμέλαιο, κουλούρια και ασιατικά πιάτα φέρεται να έχουν επιμολυνθεί. Μετά τον κώδωνα του κινδύνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενίσχυσε τους ελέγχους σε σουσάμι από την Ινδία τον Οκτώβριο του 2020, καθιστώντας κανονισμούς που απαιτούν τη δοκιμή και την επίσημη πιστοποίησή τους πριν από την εξαγωγή στην ΕΕ και απαιτεί αυξημένους ελέγχους στα συνοριακά σημεία ελέγχου της ΕΕ στο 50% όλων των αποστολών στα σύνορα της ΕΕ.

Η διατροφική κρίση του οξείδιο του αιθυλενίου που εξελίσσεται στην ΕΕ το 2021 μας έκανε να θυμηθούμε πως το αιθυλενοξείδιο (EtO) απαγορεύτηκε στην Ευρώπη το 1981 λόγω των κινδύνων από την τοξικότητά του. Το αέριο οξείδιο του αιθυλενίου έχει απολυμαντικές ιδιότητες έναντι βακτηρίων, μυκήτων και ιών και χρησιμοποιείται ευρέως για την αποστείρωση υλικών και οργάνων που χρησιμοποιούνται στη χειρουργική και στις ιατρικές συσκευές. Αν και χρησιμοποιήθηκε κάποτε στην ΕΕ για την απολύμανση των σιλό που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση των καλλιεργειών, απαγορεύτηκε οριστικά στην Ευρώπη, λόγω των κινδύνων από την τοξικότητά του και δεν έχει εγκριθεί για κανένα φυτοπροστατευτικό προϊόν στην ΕΕ. Το αιθυλενοξείδιο ταξινομείται στην πραγματικότητα ως μεταλλαξιογόνο κατηγορίας 1Β, καρκινογόνο και τοξική ένωση για αναπαραγωγή. Ωστόσο, η χρήση του επιτρέπεται σε καλλιέργειες τροφίμων σε ορισμένα άλλα μέρη του κόσμου.

Ο επιμολυντής EtO, αν και ανιχνεύτηκε σε ορισμένα τρόφιμα έως και χιλιάδες φορές το ανώτατο όριο υπολειμμάτων που επιτρέπεται στην ΕΕ, ταξινομείται μόνο ως ένας πιθανός «χρόνιος» κίνδυνος, επειδή ένας καταναλωτής θα πρέπει να τρώει τους επιμολυσμένους σπόρους κάθε μέρα της ζωής του, και σε μεγάλες ποσότητες, για να κινδυνεύσει η υγεία του. Παρ ‘όλα αυτά, υπήρξε μαζική ανάκληση προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης της ανάκλησης ορισμένων τροφίμων που διατίθενται στο εμπόριο ως βιολογικά. Τα προϊόντα που ανακαλούνται στην ΕΕ περιλάμβαναν κυρίως βιολογικό και μη οργανικό ταχίνι, σουσάμι, βιολογικά κουλούρια χάμπουργκερ χωρίς γλουτένη, τραγανά ψωμιά, μείγμα σπόρων, προϊόν αρτοποιίας, μπάρες μούσλι, κέικ ρυζιού , μείγμα σνακ, σάλτσα κάσιους και φιλέτα σολομού με σάλτσα hoisin (το σουσάμι είναι ένα από τα συστατικά της σάλτσας). Άλλα προϊόντα που αποσύρονται από την αγορά σε ολόκληρη την ΕΕ περιλαμβάνουν μείγματα μπαχαρικών, ψωμί πολύσπορο, γκρανόλα, σησαμέλαιο, σάλτσα σουσαμιού, κράκερ, τριμμένο κουρκουμά, κριτσίνια, προϊόντα ζαχαροπλαστικής, σκόνη τζίντζερ και σοκολάτα με σουσάμι.

* Ο Νίκος Γδοντέλης είναι Βιολογος, MSc Food Science. Γενικός Διευθυντής AG ADVENT ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ AE