Ποια τα οφέλη αλλά και τα μειονεκτήματα.
Υπάρχει μια αναπτυσσόμενη βιομηχανία τα τελευταία χρόνια που αφορά τον ενεργό άνθρακα με τον αριθμό Ε153. Τρόφιμα όπως, το ψωμί, το παγωτό και διαφορά γλυκά αλλά και κρέμες προσώπου καθώς και οδοντόκρεμες, διατίθενται σε μαύρο χρώμα το οποίο οφείλεται στον ενεργό άνθρακα. Στην Ελλάδα κυρίως γνωρίζει ιδιαίτερη δημοφιλία το μαύρο χρώμα στα προϊόντα, ωστόσο αρκετός κόσμος δεν γνωρίζει τι ακριβώς προσδίδει ο ενεργός άνθρακας εκτός από το χρώμα.
Αρχικά ο άνθρακας είναι ότι λαϊκά αναφέρουμε ως κάρβουνο, ωστόσο ο ενεργός άνθρακας που είναι και βρώσιμος, προκύπτει σε ελεγχόμενο περιβάλλον μέσα από πολύ υψηλές θερμοκρασίες που στη συνέχεια οδηγείται σε οξείδωση. Είναι ιδιαίτερα απορροφητικός γι’ αυτό και χρησιμοποιείται και ως μέσο φιλτραρίσματος νερού και στην ιατρική. Η ικανότητα του να παγιδεύει επιβλαβείς ουσίες πριν απορροφηθούν από το σώμα, τον καθιστούν ιδανικό για τη θεραπεία δηλητηριάσεων και υπερβολικής δόσης φαρμάκων. Ο ενεργός άνθρακας είναι πιο πορώδης από τον κανονικό λόγω του αυξημένου μεγέθους της επιφάνειας του και αυτό επιτρέπει μεγαλύτερη απορρόφηση.
Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει ως πρόσθετο σε τρόφιμα και καλλυντικά λόγω της ικανότητας του να απορροφά τις τοξίνες. Φυσικά όσον αφορά στα τρόφιμα ο ενεργός άνθρακας είναι ελκυστικός και για το μάτι, κάτι που έχει εκμεταλλευτεί ευρέως η βιομηχανία. Η ουσιαστική του ικανότητα είναι να παγιδεύει τοξίνες και χημικές ουσίες στο έντερο και αφού δεν απορροφάται από τον οργανισμό, μαζί με τις βλαβερές ουσίες που συγκρατεί στην επιφάνεια του αποβάλλονται μέσω των περιττωμάτων.
Πολλά εστιατόρια στο εξωτερικό διαφημίζουν τον ενεργό άνθρακα ως συστατικό σε «θρεπτικά» ποτά (κυρίως κοκτέιλ που του δίνει μαύρο χρώμα) και τρόφιμα. Μερικά από τα ισχυριζόμενα οφέλη του, περιλαμβάνουν αντιγηραντικά αποτελέσματα, βελτιωμένη πέψη και βελτίωση του δέρματος. Όμως οι Αρχές Ασφάλειας Τροφίμων σε πολλές χώρες, όπως ο FDA στις ΗΠΑ, έχουν ενημερώσει όλους τους εμπλεκομένους ότι ο ενεργός άνθρακας ως συστατικό τροφίμων απαγορεύεται. Το 2022 η Ιταλία απαγόρευσε τη χρήση ενεργού άνθρακα στην παρασκευή αρτοσκευασμάτων.
Ο Ε153 αξιολογήθηκε από την EFSA το 2012. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι ασφαλές ως συστατικό τροφίμων και δεν καθόρισε όριο για την ημερήσια πρόσληψη. Επίσης σε νέα αξιολόγηση το 2020 η EFSA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο φυτικός άνθρακας (E 153) που περιέχει λιγότερο από 1,0 μg/kg υπολειμματικών καρκινογόνων PAH που εκφράζονται ως βενζο[a]πυρένιο δεν προκαλεί ανησυχία για την ασφάλεια.
Αν και υπάρχουν μελέτες σε ζώα που αποδεικνύουν πως μπορεί να μειώσει τον ρυθμό με τον οποίο το σώμα απορροφά τις επιβλαβείς ουσίες, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να υποστηρίζουν τις αποτοξινωτικές του ιδιότητες. Οι ειδικοί τονίζουν ακόμη πως όργανα όπως το συκώτι και τα νεφρά πραγματοποιούν από μόνα τους αποτοξίνωση, όποτε δεν χρειάζεται και εξωτερικός παράγοντας. Μελέτη του 2013 χρησιμοποίησε αρουραίους με χρόνια νεφρική νόσο που έλαβαν 4 γραμμάρια ανά κιλό την ημέρα ενός παρασκευάσματος ενεργού άνθρακα από το στόμα, και απέδειξε ότι είχαν σημαντικές μειώσεις στη φλεγμονή και τη βλάβη του εντέρου. Ένα χρόνο αργότερα, μελέτη σε ίδιους αρουραίους απέδειξε βελτιωμένη νεφρική λειτουργία και μειωμένο ποσοστό φλεγμονής και βλάβης στα νεφρά.
Λέγεται ακόμη πως ο ενεργός άνθρακας βοηθά στα συμπτώματα μετεωρισμού του εντέρου. Μελέτη του 2012, χρησιμοποίησε άτομα με ιστορικό υπερβολικών αερίων στους οποίους χορηγήθηκε συγκεκριμένη ποσότητα ενεργού άνθρακα για ένα χρονικό διάστημα. Η έρευνα έδειξε πως εξετάσεις όπως ο υπέρηχος, είχαν καλύτερη πρόσβαση στα όργανα που σε αντίθετη περίπτωση το εντερικό αέριο θα τα είχε κρύψει. Ακόμη, περίπου το 34% των συμμετεχόντων στη μελέτη είχαν βελτιωμένα συμπτώματα εντερικών αερίων. Σε άλλη μελέτη του 2017, η χορήγηση άνθρακα έδειξε πως όλοι οι συμμετέχοντες παρουσίαζαν μείωση κοιλιακού πόνου χωρίς παρενέργειες. Η συγκεκριμένη συσχέτιση συνεχίζει να ερευνάται, ωστόσο μια ομάδα της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αναφέρει ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία που υποστηρίζουν τη χρήση ενεργού άνθρακα για τη μείωση της υπερβολικής συσσώρευσης αερίου.
Ένας τομέας που ακόμη μελετά η επιστήμη είναι το πως ο ενεργός άνθρακας αντιδρά με αλλά θρεπτικά συστατικά. Για παράδειγμα μπορεί να παρεμποδίσει τη λειτουργία βιταμινών, και εφόσον συνυπάρχει ως συστατικό σε χυμούς, να μειώσει τα ωφέλιμα στοιχεία τους. Αυτό μπορεί να συμβεί και εφόσον λαμβάνεται με κάποια συνταγογραφούμενα φάρμακα.
Σε γενικές γραμμές δεν έχει αποδειχθεί κάποιος εξαιρετικός κίνδυνος για την κατανάλωση ενεργού άνθρακα μέσω των τροφίμων, όπως και κανένα εξαιρετικό όφελος. Σε κάθε περίπτωση ο κάθε οργανισμός έχει διαφορετικές λειτουργίες και ανάγκες και η σύσταση του γιατρού ή του διατροφολόγου είναι απαραίτητη.
Ακολουθήστε το Cibum 
