Ο Βιολόγος – Μικροβιολόγος τροφίμων και εργαζόμενος στον ΕΦΕΤ Δρ. Φραγκίσκος Γαΐτης, σε άρθρο του στο cibum επιβεβαιώνει πως η πολιτεία δεν έχει (δυστυχώς) κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος της υποστελέχωσης του ΕΦΕΤ και των επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων, οι συνέπειες των οποίων μπορεί να είναι τραγικές σε διάφορα επίπεδα.
- Δρ. Φραγκίσκος Γαΐτης, Βιολόγος – Μικροβιολόγος τροφίμων
Ο «βιασμός» της κοινής λογικής, είναι δυστυχώς ένα φαινόμενο που όλοι αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας. Σε επίπεδο Δημόσιας Διοίκησης, οι όποιες διορθωτικές ενέργειες προσκρούουν σχεδόν πάντα σε συμπαγή μονομπλόκ «κεκτημένων», μεμονωμένων ανθρώπων, ομάδων, υπηρεσιών, φορέων, υπουργείων, που ανθίστανται σθεναρά και συνήθως καταφέρνουν να συντηρούν το «γκρίζο» και το συγκεχυμένο, για ιδιοτελείς σκοπούς.
Το απαράδεκτο αυτών των καταστάσεων, ενισχύεται από το γεγονός ότι το σύνολο της Δημόσιας Διοίκησης ως παρεχόμενη υπηρεσία υφίσταται για και χρηματοδοτείται από τους Έλληνες πολίτες. Συνεπώς, η βέλτιστη και κυρίως αποδοτική αξιοποίηση των πόρων (ανθρώπινων και οικονομικών), θα έπρεπε να αποτελούν την πρώτιστη προτεραιότητα ενός ευνομούμενου κράτους.
Το περσινό πρωταπριλιάτικο αστείο του cibum.gr με τίτλο: «Προσλήψεις στον ΕΦΕΤ με πολυνομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή πριν το Πάσχα», έθιξε με ευφυέστατο τρόπο ένα από τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο φορέας προκειμένου να μπορεί με συνέπεια να δίνει την καθημερινή μάχη για τη διασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων και την προστασίας των καταναλωτών από παραπλάνηση και δόλιες πρακτικές στην Ελλάδα.
Μπορεί όμως η ασφάλεια των καταναλωτών να αποτελεί αστείο;
Ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) ιδρύθηκε το 1999 ως ένα μεταρρυθμιστικό εγχείρημα ενιαίας αρχής ελέγχων (και όχι μόνο) για τα τρόφιμα με περιφερειακή δομή, με στόχο την ενοποίηση των ελλειμματικών ελεγκτικών μηχανισμών στο χώρο των τροφίμων, μέσω της διεπιστημονικής προσέγγισης που ούτως ή άλλως αρμόζει σε αυτόν. Για το σκοπό αυτό μάλιστα, ο νομοθέτης προέβλεψε με απόλυτη σαφήνεια (Ν. 2741/1999, άρθρο 6, παρ. 7) την κατάργηση αρμοδιοτήτων άλλων υπηρεσιών ή οργανισμών του Δημοσίου ή ευρύτερου δημοσίου τομέα, κατά το μέρος που αυτές καθίστανται με τον νόμο αρμοδιότητες του ΕΦΕΤ.
Φευ!
Είκοσι τέσσερα (24) χρόνια μετά την ίδρυση του ΕΦΕΤ, ο έλεγχος των τροφίμων ασκείται εκτός από τον ΕΦΕΤ και από Διευθύνσεις, Τμήματα και εποπτευόμενους φορείς (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ανεξάρτητες Αρχές (Γενικό Χημείο του Κράτους), Διευθύνσεις, Τμήματα και εποπτευόμενους φορείς (ΕΟΦ, ΕΟΔΥ) του Υπουργείου Υγείας, το Υπουργείο Εσωτερικών (Περιφέρειες), το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, με επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες που είτε δεν καταργήθηκαν ποτέ, σύμφωνα με το νόμο, είτε προστίθεντο κατά καιρούς αυτόνομα και χωρίς κανένα σχεδιασμό ή συνεργασία, αμφισβητώντας τον επιχειρησιακό και συντονιστικό ρόλο του ΕΦΕΤ στον έλεγχο των τροφίμων και δημιουργώντας επικαλύψεις και παράλληλα συστήματα ελέγχων.
Παράλληλα, ο ΕΦΕΤ έχει αφεθεί στην τύχη του, καθώς: α) από το 2008 δεν έχει γίνει καμία προκήρυξη για πρόσληψη νέου προσωπικού μέσω ΑΣΕΠ, για την ενίσχυση του ούτως ή άλλως υποστελεχωμένου δυναμικού του (από τους προβλεπόμενους 488 υπαλλήλους στον οργανισμό του, υπηρετούν 253 και από αυτούς απουσιάζουν με μακροχρόνιες άδειες, αποσπάσεις σε άλλους φορείς, αποσπάσεις σε βουλευτικά ή υπουργικά γραφεία κλπ 29 υπάλληλοι), β) από τις προβλεπόμενες 13 Περιφερειακές Διευθύνσεις του, ενεργές είναι οι 9, με ελάχιστο προσωπικό οι περισσότερες γ) η κρατική επιχορήγηση πλέον δεν καλύπτει ούτε τις δαπάνες μισθοδοσίας, μετατρέποντας εξ ανάγκης σε σημαντικό παράγοντα για τη λειτουργία και την υλοποίηση μέρους του σκοπού του, την είσπραξη προστίμων.
Όλες ανεξαιρέτως οι Διοικήσεις του ΕΦΕΤ, έχουν με κάθε τρόπο και σε όλους τους τόνους, ενημερώσει την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του εποπτεύοντος Υπουργείου, για την κατάσταση, με πενιχρά δυστυχώς αποτελέσματα.
Δεδομένου ότι ο έλεγχος των τροφίμων ως δραστηριότητα άπτεται των ευρύτερων αντικειμένων πολλών υπουργείων (συνδέεται άμεσα με την πρωτογενή παραγωγή, με τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών από αθέμιτες πρακτικές), είναι προφανές ότι ο ΕΦΕΤ θα έπρεπε να αποτελεί Ανεξάρτητη Αρχή. Αυτή άλλωστε είναι και η μοναδική απόκλιση του ΕΦΕΤ από τον Οδηγό που έχει εκδώσει ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), για τα βασικά χαρακτηριστικά μιας τυπικής Αρχής Ελέγχου Τροφίμων.
Η Γενική Γραμματεία Συντονισμού της Κυβέρνησης, στο τέλος της προηγούμενης διακυβέρνησης ξεκίνησε μια προσπάθεια φέρνοντας στο τραπέζι των συζητήσεων, όλους τους φορείς που με διάφορους τρόπους εμπλέκονται στο νομικά* κατοχυρωμένο (sic!) έργο του ΕΦΕΤ, θέτοντας τόσο το πρόβλημα των επικαλύψεων όσο και το όραμα ενός πραγματικά ενιαίου φορέα, διαχρονικά εκπεφρασμένη απαίτηση ακόμη και των ελεγχόμενων επιχειρήσεων μέσω των συνδέσμων τους. Η πρωτοβουλία αυτή συνεχίστηκε και στη νέα διακυβέρνηση με συλλογή έγγραφων απόψεων από όλους τους εμπλεκόμενους, στη λογική της θεσμικής ενίσχυσης και ολοκλήρωσης του επιτελικού και συντονιστικού ρόλου του ΕΦΕΤ.
Δυστυχώς και αυτή η προσπάθεια φαίνεται να οδηγείται σε ναυάγιο, καθώς πλέον υπάρχει μηδενική κινητικότητα γύρω από το θέμα. Επι του παρόντος λοιπόν, ο ΕΦΕΤ, όπως και άλλοι ενδεχομένως εποπτευόμενοι φορείς του ΥπΑΑΤ, σε επίπεδο διοίκησης διανύει περίοδο αναμονής, χωρίς κεντρικό επιχειρησιακό συντονισμό (!), λόγω της μη ανανέωσης της θητείας του Γενικού και Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή, παρά το αποδεδειγμένα σημαντικό έργο που προσέφεραν και με προσωρινή διοίκηση (!) μέχρι την ολοκλήρωση των διαδικασιών επιλογής διοικήσεων φορέων, που προβλέπονται στο ν.5062/2023.
Δεδομένης της κλιματικής κρίσης και της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας στο πλανήτη, είναι απολύτως βέβαιο ότι στο εγγύς μέλλον θα αναδυθούν νέοι παθογόνοι μικροοργανισμοί (ή μεταλλαγμένοι παλαιοί γνώριμοι) με ανεξέλεγκτες συνέπειες για τη δημόσια υγεία και οφείλει η πολιτεία και όσοι εμπλεκόμαστε στο χώρο της ασφάλειας των τροφίμων και της δημόσιας υγείας, να προετοιμαστούμε ώστε να μην αιφνιδιαστούμε και να προλάβουμε ή/και να αντιμετωπίσουμε τα διατροφικά περιστατικά που ενδεχομένως να παρουσιαστούν.
Μπορεί μέχρι σήμερα να έχουμε την τύχη να μην έχουμε αντιμετωπίσει κάποια σημαντική διατροφική κρίση επί ελληνικού εδάφους, ούτε να έχει δημιουργηθεί κάποια διεθνής διατροφική κρίση από τρόφιμα παραγόμενα στην Ελλάδα, εντούτοις θα πρέπει να είμαστε σε συνεχή εγρήγορση και έτοιμοι να επέμβουμε οργανωμένα, όταν και αν χρειαστεί και τα «πολλά κοκόρια που θα λαλήσουν με τη σημερινή κατάσταση» δεν θα βοηθήσουν. Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι στην τραγωδία στο Μάτι και την άδικη απώλεια 104 συνανθρώπων μας, σύμφωνα με το πόρισμα της ανεξάρτητης επιτροπής, που συστάθηκε με απόφαση του τότε πρωθυπουργού, στην πρόληψη των πυρκαγιών εμπλέκονταν 45 συναρμόδιοι φορείς και στον τομέα της κατάσβεσης 17 χωρίς κανένα κεντρικό συντονισμό, με υφιστάμενα σαφή νομικά κενά αλλά και έλλειψη πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών.
Ο Δρ. Φραγκίσκος Γαΐτης εργάζεται στον ΕΦΕΤ και στο παρόν κείμενο εκφράζει προσωπικές απόψεις.
* ν.2741/1999 (ΦΕΚ Α’ 199) Ιδρυτικός νόμος του ΕΦΕΤ
ν.4691/2020 (ΦΕΚ Α’ 108) για τον ορισμό του ΕΦΕΤ ως Κεντρικής Αρμόδιας Αρχής για την οργάνωση, την εποπτεία, τον συντονισμό και τη διενέργεια των επίσημων ελέγχων και των άλλων επίσημων δραστηριοτήτων που διεξάγονται για την εξακρίβωση της συμμόρφωσης με τους κανόνες που θεσπίζονται σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο για όλα τα τρόφιμα καθώς και για τα υλικά και αντικείμενα που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα.
ν. 4796/2021 (ΦΕΚ Α’ 63) για τον ορισμό του ΕΦΕΤ ως Αρχής Οργάνωσης Εποπτείας και Συντονισμού, σύμφωνα με το άρθρο 130 του ν. 4512/2018 (Α’ 5), για το πεδίο της ασφάλειας τροφίμου.
Ακολουθήστε το Cibum 
