Τα τεχνητά γλυκαντικά και άλλα υποκατάστατα ζάχαρης, γλυκαίνουν τα τρόφιμα χωρίς επιπλέον θερμίδες. Μελέτες όμως δείχνουν ότι τα συστατικά αυτά μπορούν να επηρεάσουν την υγεία.
Η κλασσική ζάχαρη, ή σακχαρόζη, εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο γλυκαντικό στην προσφορά τροφίμων και η κατανάλωση πολλών εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων με πρόσθετη ζάχαρη έχει συνδεθεί με χρόνιες ασθένειες και παχυσαρκία.
Είναι γεγονός πως ο αριθμός των νέων τροφίμων που περιέχουν σακχαρόζη έχει μειωθεί κατά 16% τα τελευταία πέντε χρόνια. Η χρήση του σιροπιού καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης και του σιροπιού αγαύης έχουν επίσης μειωθεί.
Πολλά υποκατάστατα ζάχαρης είναι γνωστά ως γλυκαντικά υψηλής έντασης επειδή είναι συχνά εκατοντάδες φορές πιο γλυκά από την ζάχαρη. Ορισμένα είναι συνθετικά, όπως η σουκραλόζη, η ασπαρτάμη και η σακχαρίνη, ενώ άλλα, όπως η αλλουλόζη, η στέβια και το εκχύλισμα φρούτων του μοναχού, αναφέρονται ως «φυσικά» επειδή προέρχονται από φυτά.
Μεγάλο μέρος της έρευνας σχετικά με τα υποκατάστατα της ζάχαρης αφορά παλαιότερα τεχνητά γλυκαντικά όπως η ασπαρτάμη και η σακχαρίνη. Αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι νεότερες που παρασκευάζονται από φυσικές πηγές είναι καλύτερες. Σημαίνει απλώς ότι δεν έχουν γίνει πολλές μακροχρόνιες έρευνες πάνω σε αυτά.
Τα υποκατάστατα ζάχαρης βρίσκονται στους καταλόγους συστατικών στις συσκευασίες τροφίμων, συχνά με ονόματα που πολλοί καταναλωτές δεν αναγνωρίζουν, όπως η αβεντάμη, η νεοτάμη και η ακεσουλφάμη με κάλιο. Τα τρόφιμα που ισχυρίζονται ότι «δεν περιέχουν τεχνητά γλυκαντικά» συχνά γλυκαίνονται με στέβια και άλλα λεγόμενα «φυσικά» υποκατάστατα ζάχαρης.
Μια ποικιλία από αυτά τα γλυκαντικά εμφανίζονται σε δημητριακά, χυμούς και άλλα συσκευασμένα τρόφιμα που διατίθενται στην αγορά για παιδιά, παρόλο που οι ομάδες δημόσιας υγείας έχουν αποθαρρύνει τη χρήση τους από τα παιδιά.
Η σουκραλόζη και η ακεσουλφάμη καλίου χρησιμοποιούνται τακτικά σε στραγγιστά γιαούρτια, τορτίγιες και άλλα τρόφιμα που σερβίρονται στα σχολικά γεύματα. Τα σχολεία σε ορισμένες πολιτείες έχουν πειραματιστεί με το σερβίρισμα σοκολατούχου γάλακτος που έχει γλυκανθεί με ένα μείγμα ζάχαρης και εκχυλίσματος φρούτου του μοναχού.
Σύμφωνα με έρευνα του 2024 του Διεθνούς Συμβουλίου Πληροφοριών για τα Τρόφιμα, το 76% των Αμερικανών δηλώνουν ότι προσπαθούν να περιορίσουν την ποσότητα ζάχαρης που καταναλώνουν για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης της διατροφής τους, της απώλειας βάρους και της πρόληψης προβλημάτων υγείας όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης.
Οι παραγωγοί τροφίμων ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη ζήτηση χρησιμοποιώντας γλυκαντικά χωρίς ζάχαρη για να αντικαταστήσουν μέρος ή το σύνολο της ζάχαρης στα προϊόντα τους. Αρκετά από αυτά τα συστατικά δεν έχουν θερμίδες, ενώ άλλα έχουν σχεδόν τόσες θερμίδες όσες και η ζάχαρη.
Επειδή όμως μπορούν να είναι 100 (φρούτα μοναχού) έως 20.000 φορές (αβεντάμη) πιο γλυκά από τη ζάχαρη, οι παραγωγοί μπορούν να χρησιμοποιούν πολύ λιγότερα από αυτά στα προϊόντα τους, βοηθώντας έτσι να διατηρείται ο αριθμός των θερμίδων σε χαμηλά επίπεδα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε τους ανθρώπους να περιορίσουν την πρόσληψη υποκατάστατων ζάχαρης λόγω των πιθανών «ανεπιθύμητων» μακροπρόθεσμων επιπτώσεών τους, συμπεριλαμβανομένων των επιζήμιων επιπτώσεων στην υγεία του εντέρου και του μεταβολισμού.