Του Γιώργου Μορφονιού*
«Τρώγαμε αυτά που είχαμε, που βγάζαμε και που παίρναμε δίνοντας άλλα»… Αυτό αναφέρουν άνθρωποι που έζησαν τις δεκαετίες 50-60 στη Κρήτη. Η Κρητική διατροφή εκείνης της εποχής, η οποία θεωρείται πρότυπο ορθής διατροφής, δεν ήταν ακριβώς επιλογή, αλλά μάλλον μονόδρομος.
Το καλό επίπεδο υγείας των Κρητικών της εποχής, με φυσικό επακόλουθο την μακροβιότητα και την άριστη ποιότητα ζωής ως τα βαθιά γεράματα, αποδόθηκε όχι μόνο στον τρόπο διατροφής τους, αλλά και στην άσκηση και τη φυσική δραστηριότητα, περπάτημα 13-14 χιλιόμετρα την ημέρα (σε αντίθεση με λιγότερα από 2 χλμ. σήμερα) και τη χειρωνακτική ενασχόληση με τις γεωργικές εργασίες.
Χαρακτηριστικά της Κρητικής διατροφής ΤΟΤΕ και ΤΩΡΑ
Ο τόπος που γεννιόνταν και μεγάλωναν καθόριζε τις επιλογές τους και όχι η όρεξή τους, σε αντίθεση με αυτό που γίνεται σήμερα. Γενικά κατανάλωναν εποχιακά τρόφιμα, ελάχιστα ή καθόλου επεξεργασμένα, τα οποία ήταν προϊόντα της περιοχής που ζούσαν.
Ίσως το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της κρητικής διατροφής τότε είναι η αποκλειστική χρήση του ελαιόλαδου, τόσο ωμό σε σαλάτες και άλλες παρασκευές όσο και στο μαγείρεμα/τηγάνισμα.
Επόμενο χαρακτηριστικό είναι η μεγάλη κατανάλωση φυτικών προϊόντων όπως φρούτα και λαχανικά συμπεριλαμβανομένων και των ενδημικών χόρτων από τους αγρούς. Επιπλέον κατανάλωναν όσπρια και δημητριακά ολικής αλέσεως, ενώ χρησιμοποιούσαν ως αρτύματα στα φαγητά αλλά και ως ροφήματα διάφορα αρωματικά φυτά.
Από τα ζωικά τρόφιμα χρησιμοποιούσαν γαλακτοκομικά προϊόντα με μέτρο και ελάχιστες ποσότητες κόκκινου κρέατος (μοσχαρίσιο, χοιρινό, αρνίσιο/κατσικίσιο). Το κοτόπουλο ήταν πιο συχνό αλλά και αυτό με μέτρο.
Επίσης οι Κρητικοί των δεκαετιών 50-60 ακολουθούσαν πιστά τις νηστείες του ετήσιου κύκλου της Ορθόδοξης εκκλησίας, με αποτέλεσμα να νηστεύουν 180-200 μέρες το χρόνο.
Σε γενικές γραμμές, ένας Κρητικός ηλικίας 40 ετών το 1950 ήταν ένας άνθρωπος που έτρωγε πολύ σπάνια κόκκινο κρέας, λίγες φορές λευκό, έπινε λίγο κόκκινο κρασί και κατανάλωνε πολλά όσπρια και λαχανικά που συνήθως παρήγαγε ο ίδιος.
Σήμερα, ο μέσος Κρητικός ζυγίζει 83 κιλά (το 1970 περίπου 63 κιλά), η ζωή του είναι περισσότερο καθιστική και καίει πολύ λίγες θερμίδες με έντονη μυϊκή δραστηριότητα. Τρέφεται επίσης ανθυγιεινά, καταναλώνοντας πολύ συχνά ζωικά λίπη, κρέας, τυριά και τρόφιμα πλούσια σε ακόρεστα λιπαρά οξέα. Επιπλέον, έχει περιορίσει δραστικά την κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και χορταρικών, τα οποία κάποτε υπήρχαν σε μεγάλες ποσότητες στο καθημερινό τραπέζι.
Η μελέτη των 7 χωρών
Γύρω στη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε μια έρευνα για να προσδιοριστεί η σημασία της κρητικής διατροφής η οποία είχε δείξει στοιχεία ότι ήταν ο βασικός παράγοντας για τη μακροβιότητα των κρητικών της εποχής εκείνης. Αυτή ήταν η μελέτη των 7 χωρών στην οποία συμμετείχαν 16 διαφορετικές περιοχές από 7 χώρες (Φιλανδία, Ολλανδία, Ιαπωνία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα). Στην Ελλάδα επιλέχθηκαν η Κέρκυρα και η Κρήτη. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά με την Κρήτη να έχει τους λιγότερους θανάτους από στεφανιαία νόσο και καρκίνο καθώς και χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας μετά από 25 χρόνια από την έναρξη αυτής της μελέτης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μελετηθεί περαιτέρω αυτό το γεγονός. Προσεγγίστηκαν λοιπόν τα χαρακτηριστικά αυτής της διατροφής. Η μελέτη αυτή έγινε από τον Αμερικανό Καθηγητή Δρ. Ancel Keys του Πανεπιστημίου της Μινεσότα.
Από τη μελέτη αυτή, η οποία περιλάμβανε τη διαχρονική παρακολούθηση μιας ομάδας 700 περίπου ανδρών αγροτικής περιοχής της Κρήτης, φάνηκε ότι ο πληθυσμός αυτός είχε τους λιγότερους θανάτους από έμφραγμα της καρδιάς και τις διάφορες μορφές καρκίνου σε σύγκριση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Ο πληθυσμός της Κρήτης ήταν ο μακροβιότερος σε σύγκριση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες.
Όταν ο τομέας Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης ανέλαβε την επανεξέταση των ηλικιωμένων κατά το 31ο έτος της μελέτης, δηλ. το 1991, οι επιζώντες στην Κρήτη ήταν το 50% περίπου του αρχικού πληθυσμού, ενώ στη Φιλανδία δεν υπήρχαν επιζώντες!
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι υιοθετώντας το πρότυπο της Κρητικής διατροφής της δεκαετίας του ΄60 και βάζοντας την άσκηση στην καθημερινότητά μας, η βελτίωση της ποιότητας ζωής θα αλλάξει προς το καλύτερο και ας μην ξεχνάμε ότι η πρόληψη είναι ο καλύτερος γιατρός. Κάτι λοιπόν πρέπει να αλλάξει. Πολλές φορές θα αναρωτιούνται μερικοί. Μπορεί να εφαρμοστεί η κρητική διατροφή του τότε σήμερα; Η απάντηση είναι οπωσδήποτε ΝΑΙ!
*Γιώργος Μορφονιός, Γεωπόνος ΓΠΑ, MSc Επιστήμη & τεχνολογία τροφίμων – Senior Consultant AG ADVENT
Πηγές:
Ιωάννης Τσαγκατάκης, “Το αδυνάτισμα και Εγώ!”, εκδ, ΙΤΑΝΟΣ, 2015
Άρθρο Μαρίας Καλλέργη, Νέα αποτελέσματα της Μελέτης των 7 Χωρών – αιωνόβιοι οι Κρητικοί που ακολουθούν την Κρητική Διατροφή, http://www.cretan-nutrition.gr/
Δείτε:
Έρευνα: η Νικοτιναμίδη προκαλεί ανοσία στις καλλιέργειες δημητριακών από μυκητιασικές ασθένειες
EFSA: Νέα τρόφιμα – NOVEL FOOD – όροι και διαδικασίες αξιολόγησης και έγκρισης
«Άλμα» 225% στις εξαγωγές του ελληνικού ελαιόλαδου
Βανιλίνη από ανακύκλωση συσκευασιών PET, με την βοήθεια E. coli
Καραμέλες κάνναβης: το νέο trend
Φάτε το…. Νερό σας! Οι καταστροφικές συνέπειες της αφυδάτωσης
Καφές: Γνωστές και άγνωστες επικίνδυνες παρενέργειες. Τι προκαλεί η υπερβολική κατανάλωση.Ξενοδοχοϋπάλληλοι: Τι προβλέπει η νέα ΚΥΑ για τα self test
Από 671 ευρώ ο μισθός στην εστίαση – Ποιους αφορά η νέα 2ετής σύμβαση
Ακολουθήστε το Cibum 
