Ο επιστημονικός κόσμος εφαρμόζει συνεχώς νέες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της διατροφικής συμπεριφοράς των ανθρώπων, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι υπερκαταναλώνουν ανθυγιεινά σνακ, που περιέχουν υψηλά ποσοστά αλατιού, ζάχαρης και λίπους.
Μια από αυτές τις παρεμβάσεις είναι η εφαρμογή του Nutri-Score, για το οποίο ουκ ολίγος λόγος έχει γίνει. Στα πλαίσια της έρευνας για τον αντίκτυπο του νέου αυτού συστήματος, πραγματοποιήθηκε μια μελέτη από επιστήμονες της Ολλανδίας, της Ισπανίας και του Βελγίου, με σκοπό να διερευνηθούν οι επιπτώσεις της ετικέτας Nutri-Score στη στάση των καταναλωτών, στην αντίληψη της γεύσης και στην πρόθεση αγοράς αυτών των προϊόντων διατροφής.
Αναγκαιότητα της νέας επισήμανσης
Επί του παρόντος, υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι από ποτέ. Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία επηρεάζουν αρνητικά την υγεία ενός ατόμου, αλλά επιβαρύνουν ταυτόχρονα και τα συστήματα υγείας. Οι ιατρικές δαπάνες για άτομα που είναι παχύσαρκα έχουν εκτιμηθεί ότι είναι 30% υψηλότερες από ότι για άτομα που έχουν φυσιολογικό βάρος.
Οι αλλαγές στα πρότυπα διατροφικής και σωματικής άσκησης των ανθρώπων συχνά προέρχονται από περιβαλλοντικές και κοινωνικές αλλαγές που σχετίζονται με την έλλειψη υποστηρικτικών πολιτικών σε τομείς όπως η υγεία, η επεξεργασία τροφίμων, το μάρκετινγκ και η εκπαίδευση.
Κατά την τελευταία δεκαετία, αρκετές καινοτομίες και δράσεις της πολιτικής σχετικά με τη ρύθμιση του περιβάλλοντος των τροφίμων και των ατομικών επιλογών τροφίμων έχουν προσπαθήσει να βελτιώσουν τις διατροφικές προσλήψεις ανθρώπων. Ένα παράδειγμα για την προώθηση υγιεινών επιλογών είναι οι ετικέτες διατροφής. Οι διατροφικές ετικέτες είναι μια ελκυστική μέθοδος για να καθοδηγήσουν τους καταναλωτές στο σημείο αγοράς προς πιο υγιεινές επιλογές τροφίμων, για παράδειγμα αυξάνοντας τις θετικές στάσεις και τις προθέσεις κατανάλωσης των καταναλωτών, διατηρώντας έτσι την ελευθερία επιλογής των καταναλωτών και μειώνοντας το κόστος αναζήτησης πληροφοριών.
Στην Ευρώπη, χρησιμοποιούνται ήδη διάφορες διατροφικές ετικέτες. Για παράδειγμα, η Σουηδία εισήγαγε το σύμβολο της «Πράσινης Κλειδαρότρυπας» που αναπτύχθηκε από τη Σουηδική Εθνική Υπηρεσία Τροφίμων. Το Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιεί την ετικέτα «Traffic-Light», η οποία συνιστάται από τον Οργανισμό Προτύπων Τροφίμων του Ηνωμένου Βασιλείου (FSA). Το Πρόγραμμα Εθνικής Διατροφής Santé (PNNS) εισήγαγε το Nutri-Score στη Γαλλία. Το Nutriscore εισήχθη επίσης από την κυβέρνηση του Βελγίου και το Υπουργείο Υγείας (MOH) στην Ισπανία ανακοίνωσε ότι θα εισαγάγει το Nutri-Score στο μέλλον. Στην Ολλανδία, το σήμα Nutri-Score έχει επίσης εφαρμοστεί σε διάφορα τρόφιμα, αν και η αποτελεσματικότητά του δεν έχει αποδειχθεί και έχει συζητηθεί ιδιαίτερα.
Τι καθορίζει τις επιλογές των καταναλωτών;
Μια μεγάλη γκάμα τροφίμων είναι διαθέσιμη για τους περισσότερους καταναλωτές και, ως εκ τούτου, οι επιλογές τροφίμων γίνονται όλο και πιο περίπλοκες. Η αντίληψη της γεύσης είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει ιδιαίτερα τις αποφάσεις για τα τρόφιμα, αλλά συχνά βρίσκεται σε σύγκρουση με τις σκέψεις των καταναλωτών για την υγεία. Σε σχετικές έρευνες έχει αποδειχθεί πως με την αγορά ενός πιο υγιεινού προϊόντος, οι καταναλωτές δεν ήταν ικανοποιημένοι με τη γεύση του προϊόντος. Τα οφέλη για την υγεία, που υποδεικνύονται από την επισήμανση της διατροφής στις εμπρόσθιες όψεις των συσκευασιών, συχνά θεωρούνται αντικρουόμενα για την αντίληψη της γεύσης.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας για την επιλογή τροφίμων είναι η πρόθεση αγοράς. Ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι καταναλωτές θεωρούν τη διατροφική ποιότητα των τροφίμων ως έναν σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει την πρόθεση αγοράς. Η διατροφική επισήμανση επηρεάζει τους καταναλωτές στο σημείο αγοράς και ενθαρρύνει τους καταναλωτές να επεξεργάζονται διατροφικές πληροφορίες πριν κάνουν μια επιλογή.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την ερμηνεία της διατροφικής επισήμανσης στο πίσω μέρος της συσκευασίας λόγω των σύνθετων πληροφοριών, ιδιαίτερα αν κάποιος θέλει να συγκρίνει τα τρόφιμα για να λάβει μια ορθολογική. Οι ετικέτες διατροφής front-of-pack έχουν σχεδιαστεί με στόχο να επικοινωνούν με σαφήνεια τους ισχυρισμούς περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά, τους ισχυρισμούς συστατικών, τους ισχυρισμούς υγείας και τα διατροφικά λογότυπα και επιτρέπουν στους καταναλωτές να λαμβάνουν γρήγορες αποφάσεις σχετικά με το θρεπτικό περιεχόμενο.
Οι ετικέτες διατροφής front-of-pack είναι πιο εμφανείς σε αντίθεση με τους διατροφικούς πίνακες πίσω από τη συσκευασία και ορισμένοι ειδικοί διατροφής λένε ακόμη ότι αυτές οι ετικέτες διατροφής μπροστά από τη συσκευασία μπορεί να είναι παραπλανητικές καθώς μπορεί να υπερβάλλουν για τα οφέλη ορισμένων τροφίμων στην υγεία και έτσι να δημιουργήσουν μια ψευδαίσθηση υγιεινών επιλογών τροφίμων. Έτσι, μειώνουν τη γνωστική επεξεργασία των πραγματικών διατροφικών πληροφοριών στο πίσω μέρος της συσκευασίας, επηρεάζοντας ιδίως τη στάση του καταναλωτή, τις αντιλήψεις γεύσης και την πρόθεση αγοράς των προϊόντων.
Οι καταναλωτές φαίνεται να εκτιμούν και να χρησιμοποιούν της επισήμανση στην εμπρόσθια όψη περισσότερο από τις ετικέτες διατροφής στο πίσω μέρος της συσκευασίας και προτιμούν την επισήμανση με χρήσιμες μορφές πληροφοριών και ετικετών διατροφής, με γραφικά ή σύμβολα. Επιπρόσθετα, οι ετικέτες διατροφής front-of-pack συνιστώνται επίσης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως εργαλείο πολιτικής για την αντιμετώπιση του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας.
Η πιθανή επίδραση της ετικέτας Nutri-score στην επιλογή τροφίμων
Το 2017, η ετικέτα Nutri-Score επιλέχθηκε για να είναι η επίσημη ετικέτα διατροφής στη Γαλλία. Το 2018, εφαρμόστηκε επίσης στο Βέλγιο. Από την 1η Απριλίου του 2022 το Nutri-Score θα εφαρμοστεί και στην Ολλανδία.
Όμως, τι ακριβώς είναι τελικά; Το Nutri-Score είναι μια ετικέτα πέντε χρωματικών κωδικών (σκούρο πράσινο, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο) συνοδευόμενη από ένα γράμμα (A, B, C, D, E), που παρέχει μια μοναδική ένδειξη της διατροφικής ποιότητας των τροφίμων. Ο υπολογισμός του Nutri-Score βασίζεται σε ένα σύστημα κατάρτισης προφίλ θρεπτικών ουσιών που προέρχεται από τον Οργανισμό Προτύπων Τροφίμων του Ηνωμένου Βασιλείου (βαθμολογία FSA). Ο αλγόριθμος του Nutri- Score διακρίνει μεταξύ θετικών σημείων για τα δυσμενή θρεπτικά συστατικά και αρνητικών σημείων για τα ευνοϊκά θρεπτικά συστατικά.
Τα δυσμενή θρεπτικά συστατικά είναι η ενέργεια (kJ), τα συνολικά σάκχαρα (g), τα κορεσμένα λιπαρά οξέα (g) και το νάτριο (mg). Ευνοϊκά θρεπτικά συστατικά είναι τα φρούτα (%), τα λαχανικά (%), τα όσπρια (%), οι ξηροί καρποί (%), οι φυτικές ίνες (g) και οι πρωτεΐνες (g). Αφού ο αλγόριθμος υπολογίσει τους πόντους για κάθε θρεπτικό συστατικό, υπολογίζεται το συνολικό άθροισμα θετικών και αρνητικών σημείων. Στη συνέχεια, ο αλγόριθμος αντλεί πέντε κατηγορίες διατροφικής ποιότητας από αυτή τη συνολική βαθμολογία.
Τα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση του Nutriscore είναι μπερδεμένα. Για παράδειγμα, μια έρευνα του 2018 έδειξε ότι το Nutri-score αναγνωρίστηκε ως η καλύτερη ετικέτα διατροφής για να βοηθήσει τους καταναλωτές να κατατάξουν σωστά τα προϊόντα ανάλογα με τη διατροφική τους ποιότητα, αλλά ταυτόχρονα αναγνωρίστηκε ως η λιγότερο αξιόπιστη και επιθυμητή ως υποχρεωτική ετικέτα πρώτης συσκευασίας, κάτι που μπορεί να οφείλεται στην αρνητική φύση της ετικέτας.
Αντικείμενο της μελέτης
Η πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε με στόχο να διερευνήσει την επίδραση του Nutri-Score, χρησιμοποίησε τρεις ξεχωριστές υποθέσεις.
Η πρώτη υπόθεση είναι πως οι καταναλωτές που εκτίθενται σε τρόφιμα με ετικέτα Nutri-Score θα έχουν μια πιο θετική στάση απέναντι σε αυτά τα τρόφιμα, σε σύγκριση με τους καταναλωτές που εκτίθενται σε τρόφιμα χωρίς τη βαθμολογία Nutri (H1).
Η δεύτερη υπόθεση είναι πως οι καταναλωτές που εκτίθενται σε τρόφιμα με ετικέτα Nutri-Score έχουν μια πιο αρνητική αντίληψη της γεύσης έναντι των τροφίμων, σε σύγκριση με τους καταναλωτές που εκτίθενται σε τρόφιμα χωρίς την ετικέτα Nutri-score (H2).
Η τρίτη υπόθεση ανέφερε πως οι καταναλωτές που εκτίθενται σε τρόφιμα με ετικέτα Nutri-Score έχουν πιο θετική πρόθεση αγοράς προς τα τρόφιμα, σε σύγκριση με τους καταναλωτές που εκτίθενται σε τρόφιμα χωρίς την ετικέτα Nutri-score (H3).
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε ηλεκτρονικά και τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν μέσω του διαδικτυακού εργαλείου έρευνας Qualtrics.
Συνολικά 192 ερωτηθέντες συμμετείχαν εθελοντικά σε αυτή τη μελέτη, εκ των οποίων 98 ερωτηθέντες διανεμήθηκαν τυχαία σε κατάσταση “με ετικέτα Nutri-Score” και 94 ερωτηθέντες σε κατάσταση “χωρίς ετικέτα Nutri-Score”.
Επιλογή προϊόντων και ερωτηματολόγιο
Στο πειραματικό κομμάτι της μελέτης, πραγματοποιήθηκε η δοκιμή των υποθέσεων Η1, Η2 και Η3 και για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν τρία προϊόντα, μπάρες σνακ, τα οποία κυκλοφορούν και είναι δημοφιλή στην Ολλανδία.
Η πρώτη ερώτηση που κλήθηκαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες ήταν: “Βρίσκω αυτό το εμπορικό σήμα…” ελκυστικό/μη ελκυστικό, συμπαθές/αντιπαθές, κακό/καλό, ευνοϊκό/δυσμενές.
Για τη μέτρηση της αντίληψης της γεύσης, οι ερωτηθέντες έπρεπε να απαντήσουν στις ακόλουθες ερωτήσεις:
- “Νομίζω ότι αυτό το προϊόν φαίνεται νόστιμο”,
- “Νομίζω ότι μπορώ να απολαύσω τη γεύση αυτού του προϊόντος”,
- “Η ποιότητα υγείας του προϊόντος είναι πιο σημαντική για μένα από τη γεύση”,
- “Νομίζω ότι αυτό το προϊόν είναι πιο νόστιμο από άλλα μπισκότα”, και
- “Η γεύση είναι σημαντική για μένα όταν αγοράζω φαγητό”.
Για να αξιολογηθεί η πρόθεση αγοράς, οι ερωτηθέντες έπρεπε να απαντήσουν στις ακόλουθες ερωτήσεις:
- “Θα ήθελα να δοκιμάσω αυτό το προϊόν”,
- “Θα ήθελα να αγοράσω αυτό το προϊόν αν το δω σε ένα σούπερ μάρκετ”,
- “Θα ήθελα ενεργά να αναζητήσω να αγοράσω αυτό το προϊόν στο σούπερ μάρκετ”,
- “Θα συνιστούσα αυτό το προϊόν σε άλλους”, και
- “Θα ήμουν πρόθυμος να αγοράσω αυτό το προϊόν”.
Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων
Αρχικά, η είσπραξη των ερεθισμάτων από τους καταναλωτές, μπορεί να θεωρηθεί αποτελεσματική, καθώς το 86% απάντησε σωστά σχετικά με την ύπαρξη του Nutri-Score στην ετικέτα.
Με βάση τη στατιστική ανάλυση που πραγματοποιήθηκε στις απαντήσεις των συμμετεχόντων, συνάγεται το συμπέρασμα ότι υπάρχει ουσιαστική υποστήριξη στα δεδομένα έναντι της επίδρασης της ετικέτας Nutri-Score στη στάση, την αντίληψη της γεύσης και την πρόθεση αγοράς. Ως εκ τούτου, τα H1, H2 και H3 δεν υποστηρίχθηκαν.
Παρόλο που οι καταναλωτές παρατήρησαν την προσθήκη της ετικέτας Nutri-Score στα προϊόντα διατροφής, αυτή δεν επηρέασε τις συμπεριφορικές τους πεποιθήσεις.
Η τρέχουσα έρευνα δεν βρήκε καμία επίδραση της προσθήκης της ετικέτας Nutri-Score στα τρόφιμα για την αντίληψη της γεύσης. Οι καταναλωτές δεν είχαν χαμηλότερη αντίληψη γεύσης για τα τρόφιμα με την ετικέτα Nutri-Score σε σύγκριση με τα τρόφιμα χωρίς την ετικέτα αυτή και σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι πιθανό οι καταναλωτές απλά να μην αφήνουν την ετικέτα διατροφής να επηρεάσει την αντίληψη της γεύσης τους.
Ωστόσο, η μελέτη αυτή διαπίστωσε ότι οι καταναλωτές δεν είχαν υψηλότερη πρόθεση αγοράς για τρόφιμα με την ετικέτα Nutri-Score σε σύγκριση με τα τρόφιμα χωρίς την ετικέτα Nutri-Score. Μια εξήγηση για αυτό μπορεί να είναι το γεγονός ότι οι καταναλωτές δεν ήταν σε ένα πραγματικό περιβάλλον αγορών ή ότι οι συμμετέχοντες προτιμούσαν άλλες μάρκες ή σνακ εκ των προτέρων, που δεν συμπεριλήφθηκαν στο πείραμα.
Το γεγονός ότι αυτή η συγκεκριμένη έρευνα διαπίστωσε ότι οι καταναλωτές παρατήρησαν την ετικέτα Nutri-Score στις συσκευασίες τροφίμων και το γεγονός ότι οι καταναλωτές κατάλαβαν την έννοια της ετικέτας Nutri-Score είναι μια σημαντική πτυχή των αποτελεσμάτων.
Για να αποφευχθεί η περαιτέρω εξέλιξη της τρέχουσας επιδημίας της παχυσαρκίας και να ενθαρρυνθεί η αγορά υγιέστερων τροφίμων, οι καταναλωτές θα πρέπει να εφοδιαστούν με τα κατάλληλα εργαλεία από τη βιομηχανία τροφίμων και τις αρχές. Όταν το Nutri-Score ολοκληρωθεί στο σχεδιασμό του και εφαρμοστεί ευρέως, οι καταναλωτές θα πρέπει ήδη να γνωρίζουν τη χρήση του και τη σημασία του. Συνεπώς, ένα κομμάτι είναι η εφαρμογή του, και άλλο ένα είναι η εκπαίδευση του καταναλωτή σε αυτό το θέμα.
Πηγή: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0950329321001865
Ακολουθήστε το Cibum 
