ΘΕΜΑ: Φυσικό Μεταλλικό Νερό

Της Ιωάννας Κουβάτση*

Φυσικό μεταλλικό νερό: Χαρακτηριστικά, αξία, προδιαγραφές, επισημάνσεις και διαφορές με τα υπόλοιπα.

Ως φυσικό μεταλλικό νοείται ένα νερό που είναι μικροβιολογικώς κατάλληλο, έχει υπόγεια προέλευση και υπόκειται σε εκμετάλλευση από μια ή περισσότερες φυσικές πηγές εξόδου μιας πηγής ή τεχνητές, από γεώτρηση ή άλλα τεχνικά έργα. Το φυσικό μεταλλικό νερό δεν υπόκειται σε καμία διαδικασία απολύμανσης και διαφέρει από το κοινό πόσιμο νερό όσον αφορά την περιεκτικότητά του σε διάφορα ιχνοστοιχεία ή άλλα συστατικά.

Η μόνη επεξεργασία που επιτρέπεται στο φυσικό μεταλλικό νερό είναι η αφαίρεση ή η προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα, οπότε το νερό χαρακτηρίζεται «φυσικά ανθρακούχο», «με προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα» ή «ενισχυμένο με αέριο της πηγής», αναλόγως με την περίπτωση.

Προκειμένου να αναγνωριστεί και να κυκλοφορεί στο εμπόριο ένα νερό ως φυσικό μεταλλικό, θα πρέπει να ακολουθεί μια σειρά από εγκυκλίους και νομοθεσίες, και συγκεκριμένα να είναι σύμφωνο με το Προεδρικό Διάταγμα 433/83 (ΦΕΚ 163/Β/9.11.83) «Όροι εκμετάλλευσης και κυκλοφορίας στο εμπόριο των φυσικών μεταλλικών νερών», και τις τροποποιήσεις του (Υγειονομική Διάταξη 329/98 (ΦΕΚ 114/12.2.98)), την Υπουργική Απόφαση 56561/15.05.2004 (εναρμόνιση με την Οδηγία 2003/40/ΕΚ) «Για τον καθορισμό του καταλόγου, των οριακών τιμών συγκεντρώσεων και των ενδείξεων για την επισήμανση των συστατικών των φυσικών μεταλλικών νερών, καθώς και των όρων χρήσης του εμπλουτισμένου με όζον αέρα, στην κατεργασία ορισμένων φυσικών μεταλλικών νερών και νερών πηγής», καθώς και με την Υγειονομική Διάταξη Α1β/4841/79 (ΦΕΚ 696/Β/21.8.79) «Ποιότητα των εμφιαλωμένων νερών».

Φυσικά ένα μεταλλικό νερό θα πρέπει να τηρεί και άλλες προδιαγραφές, σύμφωνα και με την πρόσφατη εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας (Δ1δ/Γ.Π.οικ21793/7-4-2021), όπως για παράδειγμα συγκεκριμένες επισημάνσεις στις ετικέτες της φιάλης, με κύρια χαρακτηριστικά την αναφορά της αναλυτικής σύνθεσης με απαρίθμηση χαρακτηριστικών στοιχείων, τον τόπο όπου γίνεται η εκμετάλλευση της πηγής και η ονομασία αυτής, στοιχεία της υπουργικής απόφασης αναγνώρισης κ.α.

Η διαφορά λοιπόν ενός φυσικού μεταλλικού νερού ως προς τα υπόλοιπα που κυκλοφορούν στο εμπόριο οφείλεται στα εξής: εμφιαλώνεται απευθείας από την πηγή ή τη γεώτρηση, δεν υπόκειται σε κάποια διαδικασία απολύμανσης ενώ περιέχει ευεργετικά για τον οργανισμό ιχνοστοιχεία ή άλλα συστατικά (βλ. πίνακα 1).

Εν αντιθέσει, το επιτραπέζιο νερό δύναται να είναι οποιασδήποτε προέλευσης (γεώτρηση, πηγή, ποτάμι, αφαλατωμένο νερό θάλασσας κλπ.) και μπορεί να υπόκειται σε οποιαδήποτε επεξεργασία απολύμανσης, αρκεί να είναι σύμφωνα με την Οδηγία 98/83 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επίσης, ένα ακόμη νερό που συναντάται είναι το νερό πηγής, που ‘μοιάζει’ αρκετά με το φυσικό μεταλλικό. Η μόνη τους διαφορά οφείλεται στο γεγονός ότι το νερό πηγής δεν ακολουθεί τις φυσικοχημικές παραμέτρους του φυσικού μεταλλικού νερού και δεν είναι πλούσιο σε κάποιο μεταλλικό στοιχείο, ώστε να χαρακτηριστεί μαγνησιούχο, ασβεστούχο κλπ. (Βλ. Πίνακα 1).

Πίνακας 1:Ενδείξεις και κριτήρια που προβλέπονται από την παράγραφο 2 του άρθρου 9 του ΠΔ433/83

Ενδείξεις	Κριτήρια
Χαμηλή περιεκτικότητα σε άλατα	Η περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα υπολογισμένη ως σταθερό υπόλειμμα δεν είναι ανώτερη από 500mg/l
Πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε άλατα	Η περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα υπολογισμένη ως σταθερό υπόλειμμα δεν είναι ανώτερη από 50mg/l
Πλούσιο σε ανόργανα άλατα	Η περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα υπολογισμένη ως σταθερό υπόλειμμα είναι ανώτερη από 1500mg/l
Οξυανθρακικό	Η περιεκτικότητα σε όξινα ανθρακικά άλατα είναι ανώτερη από 600mg/l
Θειικό	Η περιεκτικότητα σε θειικά άλατα είναι ανώτερη από 200mg/l
Χλωριούχο	Η περιεκτικότητα σε χλώριο είναι ανώτερη από 20mg/l
Ασβεστούχο	Η περιεκτικότητα σε ασβέστιο είναι ανώτερη από 150mg/l
Μαγνησιούχο	Η περιεκτικότητα σε μαγνήσιο είναι ανώτερη από 50mg/l
Φθοριούχο	Η περιεκτικότητα σε φθόριο είναι ανώτερη από 1mg/l
Σιδηρούχο	Η περιεκτικότητα σε δισθενή σίδηρο είναι ανώτερη από 1mg/l
Υπόξινο	Η περιεκτικότητα σε ελεύθερο διοξείδιο του άνθρακα είναι ανώτερη από 250mg/l
Νατριούχο	Η περιεκτικότητα σε νάτριο είναι ανώτερη από 250mg/l
Κατάλληλο για δίαιτα πτωχή σε νάτριο	Η περιεκτικότητα σε νάτριο είναι κατώτερη από 20mg/l

Σεμινάρια Red Hat και VMware από την TÜV HELLAS (TÜV NORD) και την Performance Technologies

Η Ιωάννα Κουβάτση στο εργαστήριο Ελέγχου Ποιότητας – ΝΕΡΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Επιπλέον, η διαδικασία αναγνώρισης ενός φυσικού μεταλλικού νερού, καθώς και η άδεια εκμεταλλεύσεως και η διάθεσή του στο εμπόριο, είναι αρκετά πιο περίπλοκη και χρονοβόρα σε σχέση με τα υπόλοιπα νερά, καθώς προϋποθέτει πληθώρα δικαιολογητικών που αφορούν μεταξύ άλλων την παρακολούθηση της συνθέσεως του νερού, με μικροβιολογικές – φυσικοχημικές αναλύσεις και αναλύσεις ραδιενέργειας, ώστε να διαπιστωθεί και η σταθερότητά της, υδρογεωλογικές μελέτες, άδειες χρήσεων της πηγής ή της γεώτρησης κ.α. (ΔΥΓ2/Γ.Π. οικ75697/2-8-2021, Αναγνώριση Φυσικών Μεταλλικών Νερών και Νερών Πηγής).

Κυρίαρχο ρόλο στην ποιότητα του νερού και στην παρουσία ή απουσία ευεργετικών στοιχείων παίζει η πηγή υδροληψίας. Συγκεκριμένα, η τοποθεσία της πηγής ή της γεώτρησης, η απόστασή της από πηγές ρυπάνσεως, γεωργικές ή ανθρώπινες δραστηριότητες, η προστασία της από φυσικούς / μικροβιακούς κινδύνους, η επαφή της με τα πετρώματα του εδάφους και η στρωματογραφία και το κλίμα της περιοχής αποτελούν παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ποιοτική ταξινόμηση του νερού. Γενικότερα, το νερό αλληλοεπιδράει με το περιβάλλον.

Ένα παράδειγμα ρύπανσης του νερού αποτελεί η έντονη γεωργική δραστηριότητα με τη χρήση λιπασμάτων πλούσιων σε αζωτούχες ενώσεις και σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση ζωικών αποβλήτων. Η αθροιστική συσσώρευση των νιτρικών που περιέχονται στα αζωτούχα λιπάσματα (νιτρορύπανση) μπορεί να οδηγήσει σε απαγορευτικές συγκεντρώσεις στα υπόγεια ύδατα και εν τέλει σε διαταραχή της οικολογικής ισορροπίας λόγω παραγωγής τοξινών, δυσάρεστης οσμής, μείωση διαλυμένου οξυγόνου κλπ.

Οι παραπάνω παράγοντες λοιπόν διασφαλίζονται στο φυσικό μεταλλικό νερό, καθώς προκειμένου να αναγνωριστεί το νερό έχει ελεγχθεί λαμβάνοντας υπόψη και την έρευνα της πηγής.

Ωστόσο, σε όλα τα νερά που κυκλοφορούν στο εμπόριο οι έλεγχοι από τους αρμόδιους μηχανισμούς είναι αυστηροί και επομένως, οποιαδήποτε επιλογή για κατανάλωση πόσιμου νερού είναι ασφαλής. Το σημαντικότερο όλων είναι να ενυδατώνεται επαρκώς ο ανθρώπινος οργανισμός με την πρόσληψη του πολύτιμου αυτού αγαθού.

Πίνακας 2: ημερήσια επαρκής πρόσληψη για το νερό (EFSA, 2010, Scientific opinion on Dietary Reference Values for Water)

Βρέφη 6-11 μηνών	0,8-1 λίτρο ημερησίως
Παιδιά 1-2 έτους	1,1-1,2 λίτρα ημερησίως
Αγόρια & κορίτσια ηλικίας 2-3 χρονών	1,3 λίτρα ημερησίως
Αγόρια & κορίτσια ηλικίας 4-8 χρονών	1,6 λίτρα ημερησίως
Αγόρια & κορίτσια ηλικίας 9-13 χρονών	2,1 & 2,9 λίτρα αντίστοιχα ημερησίως
Αγόρια & κορίτσια ηλικίας ≥14 χρονών	2,5 & 2 λίτρα αντίστοιχα ημερησίως
Ενήλικες (συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων)	2,5 λίτρα για τους άνδρες & 2 λίτρα για τις γυναίκες ημερησίως
Έγκυες & Θηλάζουσες	Επιπλέον 0,3 & 0,7 λίτρα αντίστοιχα ημερησίως λόγω αύξησης ενεργειακής πρόσληψης