Ιστορικό
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων εξέδωσε το 2013 γνώμη σχετικά με τα αλκαλοειδή
τροπανίου στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Η Αρχή καθόρισε μια ολική δόση αναφοράς οξείας έκθεσης (ΔΑΟΕ) ίση με 0,016 μg/kg σωματικού βάρους (σ.β.), η οποία εκφράζεται ως το άθροισμα της (–)-υοσκυαμίνης και της (–)-σκοπολαμίνης, με την παραδοχή ότι αυτές έχουν ισοδύναμη ισχύ. Η Αρχή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, με βάση τις περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες, η διατροφική έκθεση των νηπίων θα μπορούσε να υπερβεί σημαντικά την ολική ΔΑΟΕ. Ως εκ τούτου, υπογράμμισε την ανάγκη για καλύτερο χαρακτηρισμό των αλκαλοειδών τροπανίου στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, είτε αυτά απαντώνται φυσικά είτε αποτελούν μολύνουσες ουσίες, και συνέστησε τη συγκέντρωση δεδομένων από αναλύσεις σχετικά με την παρουσία αλκαλοειδών τροπανίου στα δημητριακά και τους ελαιούχους σπόρους.
Στις 5 Φεβρουαρίου 2018 η EFSA δημοσίευσε επιστημονική έκθεση σχετικά με την εκτίμηση της oξείας διατροφικής έκθεσης του Ευρωπαϊκού πληθυσμού σε αλκαλοειδή τροπανίου, λαμβάνοντας υπόψη νέα στοιχεία. Σε αρκετές πληθυσμιακές ομάδες διαπιστώθηκε υπέρβαση της ΔΑΟΕ σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις οξείας έκθεσης. Ως εκ τούτου, συμπέρανε τότε η επιτροπή, η παρουσία αλκαλοειδών τροπανίου, ιδίως ατροπίνης και σκοπολαμίνης, συνιστά πηγή ανησυχίας για την υγεία.
Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές του 2020 ο Ε.Φ.Ε.Τ. ενημερώθηκε, μέσω του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές (RASFF), σχετικά με τη διακίνηση προϊόντος και συγκεκριμένα βιολογικών νιφάδων σόγιας από τη Γερμανία, στο οποίο ανιχνεύτηκε άθροισμα αλκαλοειδών τροπανίου (ατροπίνη, σκοπολαμίνη) σε ποσότητα που αποτελεί υπέρβαση του τοξικολογικού δείκτη οξείας τοξικότητας για παιδιά ARfD, κατά 209 %. Αμέσως τα προϊόντα που διακινούσε ελληνική εταιρεία ανακλήθηκαν από την αγορά.
Τα αλκαλοειδή τροπανίου και κυρίως τα σπέρματα του Datura stramonium έχουν βρεθεί ως προσμείξεις σε λιναρόσπορο, σόγια, σόργο, κεχρί, ηλίανθο, φαγόπυρο και σε προϊόντα τους και επειδή δεν μπορούν να αφαιρεθούν εύκολα, οι επιχειρήσεις τροφίμων, θα πρέπει να ελέγχουν το ενδεχόμενο παρουσίας αλκαλοειδών τροπανίου στα προϊόντα τους, και κυρίως σε:
- Δημητριακά και προϊόντα παραγόμενα από δημητριακά,
- Φαγόπυρο, σόργο, κεχρί, αραβόσιτος και αλεύρι από φαγόπυρο, σόργο, κεχρί και αραβόσιτο,
- Τρόφιμα με βάση τα δημητριακά για βρέφη και παιδιά μικρής ηλικίας — Δημητριακά προγεύματος,
- Προϊόντα αλευροποιίας,
- Σπόροι για ανθρώπινη κατανάλωση,
- Προϊόντα χωρίς γλουτένη,
- Συμπληρώματα διατροφής, τσάι και αφεψήματα από βότανα,
- Λαχανικά, όσπρια και ελαιούχοι σπόροι και παράγωγα προϊόντα.
Τώρα ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) να αξιολογήσει τις διαφορές στο αποτέλεσμα της εκτίμησης επικινδυνότητας των αλκαλοειδών τροπανίου (TA) στα τρόφιμα μεταξύ της ομάδας της EFSA, για τους ρύπους στην τροφική αλυσίδα (CONTAM) και της κοινής συνεδρίασης FAO/ΠΟΥ (FAO/ΠΟΥ) και να καταλήξει στο συμπέρασμα εάν θα ήταν σκόπιμη η επικαιροποίηση της γνώμης της EFSA σχετικά με τα αλκαλοειδή τροπανίου στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές.
Οι TAS είναι δευτερογενείς μεταβολίτες που απαντώνται σε διάφορα φυτά. Οι κυριότερες ΤΑ που εξετάστηκαν στις αξιολογήσεις της EFSA και του FAO/ΠΟΥ ήταν οι ουσίες «hyoscyamine» και «sscopolamine», οι οποίες ασκούν τις φαρμακολογικές και τοξικολογικές τους επιδράσεις ενεργώντας ως ανταγωνιστές των μουσκαρινικών υποδοχέων ακετυλοχολίνης.
Τόσο η EFSA όσο και ο FAO/ΠΟΥ θεώρησαν μια μελέτη σε εθελοντές ανθρώπους ως τη βασική μελέτη για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των ΤΠ. Η ομάδα CONTAM καθόρισε μια ομαδική δόση αναφοράς οξείας έκθεσης (ARfD) ίση με 0,06 μg/kg σωματικού βάρους (bw) για το άθροισμα της δόσης (h)-υοσκυαμίνης και της (−)scopolamine, με βάση τον μειωμένο καρδιακό ρυθμό. Ο FAO/ΠΟΥ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν δυνατόν να καθοριστεί ARfD και, αντ’ αυτού, επέλεξε σημείο εκκίνησης 1,54 μg/kg σωματικού βάρους για το άθροισμα των δύο ουσιών, με βάση τη μειωμένη έκκριση σιελογόνου σώματος, και την εφάρμοσε σε προσέγγιση περιθωρίου έκθεσης.
Συνολικά, δεν είναι εύκολο να συγκριθούν ποσοτικά οι διαφορές που προκύπτουν από τις αξιολογήσεις της ομάδας CONTAM και του FAO/ΠΟΥ, λαμβανομένων υπόψη των διαφορετικών προσεγγίσεων που εφαρμόζονται και των διαφορετικών πεδίων εφαρμογής των αξιολογήσεων. Δεδομένων των υφιστάμενων αβεβαιοτήτων, η ARfD που θεσπίστηκε από την ομάδα CONTAM θα πρέπει να διατηρηθεί χωρίς τροποποιήσεις ως προστατευτική έναντι του γενικού πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ευπαθών υποομάδων.
Συμπερασματικά, με βάση τη σύγκριση με την αξιολόγηση FAO/ΠΟΥ, δεν θεωρείται απαραίτητη η επικαιροποίηση της αξιολόγησης της ομάδας CONTAM σχετικά με τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία που συνδέονται με την παρουσία αλκαλοειδών τροπανίου στα τρόφιμα.
Για να διαβάσετε τα συμπεράσματα της EFSA πατήστε ΕΔΩ
Ακολουθήστε το Cibum 
