Εγκυμοσύνη και διατροφή: Ο Απόλυτος οδηγός για τη προστασία της μητέρας και την σωστή ανάπτυξη του εμβρύου

Της Χάιδως Γεωργιάδου*

Η διατροφή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι εξαιρετικά σημαντική, όχι μόνο στο τι πρέπει να καταναλώνει η μέλλουσα μητέρα για να λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και βιταμίνες για τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου, αλλά και τι πρέπει να αποφεύγει για να προστατεύσει τον εαυτό της και κατ’ επέκταση και το έμβρυο.

Πρόληψη τροφογενών λοιμώξεων

• Το Listeria monocytogenes είναι ένα επιβλαβές βακτήριο που μπορεί να βρεθεί σε έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα όπως κρέας, πουλερικά, θαλασσινά και μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα ή τρόφιμα που παρασκευάζονται από μη παστεριωμένο γάλα.

Με βάση το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC),

• Μια έγκυος γυναίκα έχει 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να προσβληθεί από λιστέρια την οποία μπορεί να μεταφέρει στο αγέννητο μωρό καινα προκληθεί αποβολή ή πρόωρος τοκετός.

Το βακτήριο που προκαλεί λιστέρια μπορεί να βρεθεί στο έδαφος, στο νερό και στα κόπρανα των ζώων. Οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν τρώγοντας:

• Ακατέργαστα λαχανικά που έχουν μολυνθεί από το έδαφος ή από μολυσμένη κοπριά που χρησιμοποιήθηκε ως λίπασμα
• Μολυσμένο κρέας
• Μη παστεριωμένο γάλα ή τρόφιμα παρασκευασμένα με μη παστεριωμένο γάλα, όπως είναι τα μαλακά τυριά, καμαμπέρ, μπρι, ροκφόρ ή μπλε τυριά -εκτός και εάν έχουν παραχθεί από παστεριωμένο γάλα
• Ορισμένα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως λουκάνικα και αλλαντικά τα οποία έχουν μολυνθεί μετά την επεξεργασία τους

• Η τοξοπλάσμωση είναι μια λοίμωξη που προκαλείται από ένα μονοκύτταρο παράσιτο που ονομάζεται Toxoplasma gondii. 

Το ανοσοποιητικό σύστημα ενός υγιούς ατόμου συνήθως εμποδίζει την πρόκληση ασθένειας μετά από λοίμωξη με το συγκεκριμένο παράσιτο, ωστόσο οι έγκυες γυναίκες και τα άτομα που έχουν χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα θα πρέπει να είναι προσεκτικοί. Μια   λοίμωξη από τοξόπλασμα θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην υγείας τους.

Για την αποφυγή της λοίμωξης από τοξόπλασμα θα πρέπει

• Το φαγητό να μαγειρεύετε σε ασφαλείς θερμοκρασίες. Μια μέτρια ψημένη μοσχαρίσια μπριζόλα, όσο δελεαστική και αν ακούγεται μπορεί να ενέχει κινδύνους.
• Όλα τα ωμά /ακατέργαστα προϊόντα να πλένονται καλά κάτω από τρεχούμενο νερό βρύσης πριν την άμεση κατανάλωση τους ή πριν την θερμική επεξεργασία, με σκοπό να αφαιρεθούν όλα τα ίχνη χώματος, τα οποία μπορεί να περιέχουν τοξόπλασμα.
• Να αποφεύγεται η κατανάλωση ωμών λαχανικών αν δεν υπάρχει η βεβαιότητα  ότι έχουν πλυθεί σχολαστικά.

Γενικές οδηγίες για ασφαλή χειρισμό τροφίμων

Πλύνετε τα χέρια σας, τα μαχαίρια, τους πάγκους και τις επιφάνειες κοπής μετά την επεξεργασία ωμών προϊόντων για να αποφύγετε τροφικές δηλητηριάσεις.

Μαγειρέψτε μοσχάρι, χοιρινό, ψάρια ή πουλερικά σε ασφαλή εσωτερική θερμοκρασία που επαληθεύεται από θερμόμετρο τροφίμων.

Βεβαιωθείτε ότι τα ωμά τρόφιμα αποθηκεύονται ξεχωριστά από τα έτοιμα προς κατανάλωση, διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος επιμόλυνσης.

Χρησιμοποιήστε ξεχωριστό μαχαίρι και ξύλο κοπής για ωμά κρέατα.

Αναθερμάνετε σωστά τα έτοιμα γεύματα, ιδιαίτερα αυτά που περιέχουν πουλερικά ή αυγά.

Δεν είναι μόνο οι λοιμώξεις οι οποίες πρέπει να προσέχουμε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και ορισμένες κατηγορίες τροφίμων όπως:

Ψάρια

Τα ψάρια είναι μια εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης, σιδήρου και ψευδαργύρου, σημαντικών θρεπτικών συστατικών για την ανάπτυξη του εμβρύου. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που περιέχονται στα ψάρια προάγουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου. Υπάρχουν όμως κάποιοι περιορισμοί στην κατανάλωση τους.

Αποφύγετε ωμά ή μισοψημένα θαλασσινά ή ψάρια, π.χ. το σούσι ή το σεβίτσε που παρασκευάζονται από ωμό ψάρι.

Αποφύγετε τα ψάρια με υψηλή περιεκτικότητα σε υδράργυρο διότι μεγάλες ποσότητες αυτού μπορεί να βλάψουν το έμβρυο. Τέτοια ψάρια είναι:

• Ο ξιφίας
• Ο καρχαρίας
• Το βασιλικό σκουμπρί
• Ο τόνος
• και γενικά τα μεγάλα ψάρια

Ωμά ή μερικώς μαγειρεμένα αυγά

Τα ωμά αυγά μπορούν να περιέχουν βακτήρια σαλμονέλας. Τα συμπτώματα των λοιμώξεων από σαλμονέλα περιλαμβάνουν συνήθως πυρετό, ναυτία, έμετο, κράμπες στο στομάχι και διάρροια. Σε σπάνιες περιπτώσεις όμως, η μόλυνση από σαλμονέλα μπορεί να προκαλέσει κράμπες στη μήτρα, οδηγώντας σε πρόωρο τοκετό ή νεκρό τοκετό, επομένως χρειάζεται προσοχή.

Τα τρόφιμα που συνήθως περιέχουν ωμά αυγά είναι :

• αυγά ποσέ
• σάλτσα hollandaise
• σπιτική μαγιονέζα
• μερικά σπιτικά ντρέσινγκ σαλάτας
• σπιτικό παγωτό
• σπιτικό γλάσο κέικ

Συκώτι

Το συκώτι από όποιο ζώο και αν προέρχεται είναι μια εξαιρετική πηγή σιδήρου, βιταμίνης Β12, βιταμίνης Α, ψευδαργύρου, σεληνίου και χαλκού. Η κατανάλωση όμως υπερβολικής ποσότητας βιταμίνης Α, ειδικά στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, δεν συνιστάται διότι ενέχει κίνδυνο να οδηγήσει σε συγγενείς δυσπλασίες και αποβολή.

Καφεΐνη

Η κατανάλωση καφεΐνης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης επιτρέπεται αρκεί να μην ξεπερνάει τα 200mg την ημέρα και ο λόγος είναι ότι η καφεΐνη μπορεί να διαπεράσει τον πλακούντα και να περάσει στο έμβρυο το οποίο όμως δεν έχει τα ένζυμα που απαιτούνται για να μεταβολίσει. Πόση καφεΐνη περιέχει όμως ένας καφές;

• 100mg σε μια κούπα στιγμιαίου καφέ
• 140mg σε μια κούπα καφέ φίλτρου
• 75mg σε μια κούπα τσάι
• 40mg σε 330ml αναψυκτικό τύπου κόλα
• 80mg σε 250ml ενεργειακού ποτού 
• λιγότερο από 25mg σε 50 γραμμάρια απλής μαύρης σοκολάτας

Αποφύγετε το αλκοόλ

Δεν υπάρχει ασφαλής ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το αλκοόλ περνά στο μωρό μέσω του ομφάλιου λώρου από το αίμα της μητέρας. 

Η κατανάλωση αλκοόλ, ειδικά τους πρώτους 3 μήνες της εγκυμοσύνης, αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης του μωρού σας. Ενώ η κατανάλωση αλκοόλ μετά τους πρώτους 3 μήνες της εγκυμοσύνης μπορεί να επηρεάσει το μωρό μετά τη γέννησή του.

Βιβλιογραφία

1. https://www.cdc.gov/listeria/risk-groups/pregnant-women.html#:~:text=Pregnant%20women%20with%20a%20Listeria,and%20even%20death%20in%20newborns.
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/listeria-infection/symptoms-causes/syc-20355269
3. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/in-depth/pregnancy-and-fish/art-20044185
4. https://www.nhs.uk/pregnancy/keeping-well/foods-to-avoid/
5. https://www.nhs.uk/pregna ncy/keeping-well/drinking-alcohol-while-pregnant/
6. Oken E. Fish consumption and marine n-3 long-chain polyunsaturated fatty acid supplementation in pregnancy. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed June 8, 2019.

* Χάιδω Γεωργιάδου Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc Κλινική διατροφή.