Οι έφηβοι με αυξημένο βάρος τρώνε περισσότερο φαγητό αργότερα μέσα στην ημέρα από τους συνομηλίκους τους με υγιές βάρος.
Η παχυσαρκία αποτελεί μια πολυπαραγοντική κατάσταση που επηρεάζεται από γενετικούς, περιβαλλοντικούς και συμπεριφορικούς παράγοντες. Παρότι η σύνδεση μεταξύ ύπνου, διατροφής και αύξησης βάρους έχει μελετηθεί εκτενώς, ο ρόλος του κιρκάδιου συστήματος (του εσωτερικού βιολογικού ρολογιού του οργανισμού) στη ρύθμιση της διατροφικής συμπεριφοράς παραμένει ασαφής.
Μια νέα μελέτη, που διεξήχθη από επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής Warren Alpert του Πανεπιστημίου Brown και του Mass General Brigham, έρχεται να ρίξει φως σε αυτή τη σχέση, εστιάζοντας στην εφηβική ηλικία, μια περίοδο καθοριστική για τη διαμόρφωση διατροφικών συνηθειών που μπορεί να επηρεάσουν τη μελλοντική υγεία.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι έφηβοι με υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία τείνουν να καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες αργά το απόγευμα και νωρίς το βράδυ, σε σύγκριση με εκείνους που διατηρούν υγιές βάρος.
Η επικεφαλής της έρευνας, καθηγήτρια ψυχιατρικής και ανθρώπινης συμπεριφοράς Mary Carskadon, τόνισε τη σημασία αυτών των ευρημάτων. «Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος για την υγεία, καθώς τότε τίθενται οι βάσεις για δια βίου διατροφικές συνήθειες. Η κατανόηση του ρόλου των κιρκάδιων ρυθμών στη διατροφική συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε πιο στοχευμένες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας», δήλωσε.
Το κιρκάδιο σύστημα αποτελείται από δισεκατομμύρια «ρολόγια» διάσπαρτα σε όργανα, ιστούς και κύτταρα, τα οποία συγχρονίζουν βιολογικές διεργασίες με τον κύκλο ημέρας-νύχτας. Ωστόσο, οι διαφορές στην επίδρασή του ποικίλλουν από άτομο σε άτομο λόγω γενετικών παραγόντων, αλλά και περιβαλλοντικών και συμπεριφορικών συνθηκών.
Συμμετείχαν 51 έφηβοι, ηλικίας 12 έως 18 ετών, οι οποίοι κατατάχθηκαν σε τρεις ομάδες ανάλογα με τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ). Κατά τη διάρκεια της έρευνας οι συμμετέχοντες παρέμειναν για 11 ημέρες σε ένα ελεγχόμενο εργαστηριακό περιβάλλον, απαλλαγμένο από οποιαδήποτε εξωτερική ένδειξη χρόνου. Η διάρκεια του κύκλου ύπνου/αφύπνισης ορίστηκε στις 28 ώρες, ώστε να απομονωθεί η επίδραση του κιρκάδιου ρυθμού από τις συνήθεις καθημερινές συνήθειες και οι έφηβοι λάμβαναν έξι γεύματα την ημέρα, με δυνατότητα ελεύθερης κατανάλωσης από ένα τυποποιημένο μενού.
Οι επιστήμονες κατέγραφαν με ακρίβεια την ποσότητα και το είδος των τροφών που καταναλώνονταν, ενώ παράλληλα παρακολουθούσαν τη συμπεριφορά και τη φυσιολογική δραστηριότητα των συμμετεχόντων.
Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε ότι οι έφηβοι, ανεξαρτήτως σωματικού βάρους, κατανάλωναν περισσότερη τροφή το απόγευμα και νωρίς το βράδυ, με τη χαμηλότερη πρόσληψη να παρατηρείται το πρωί. Αυτό το μοτίβο συνδέεται άμεσα με τη φυσιολογική διακύμανση του κιρκάδιου ρυθμού.
Ωστόσο, η ομάδα των υπέρβαρων και παχύσαρκων εφήβων παρουσίασε σαφώς αυξημένη πρόσληψη θερμίδων κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες, συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους με φυσιολογικό βάρος. Το φαινόμενο αυτό δεν συσχετίστηκε με διαφορές στον συνολικό χρόνο ύπνου, κάτι που υποδηλώνει ότι το βιολογικό ρολόι επηρεάζει άμεσα τη διατροφική συμπεριφορά, ανεξάρτητα από τις συνήθειες ύπνου.
Ο Frank Scheer, διευθυντής του Προγράμματος Ιατρικής Χρονοβιολογίας στο Νοσοκομείο Brigham and Women’s, εξήγησε τη σημασία του ευρήματος: «Ήταν ήδη γνωστό ότι το κιρκάδιο σύστημα επηρεάζει την πείνα και τον μεταβολισμό. Αυτή η μελέτη, όμως, δείχνει για πρώτη φορά ότι το εσωτερικό βιολογικό ρολόι καθορίζει άμεσα την πρόσληψη τροφής, ανεξάρτητα από εξωτερικούς παράγοντες».
Η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων αργά μέσα στην ημέρα έχει συσχετιστεί με μεταβολικές διαταραχές, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η αύξηση βάρους και η παχυσαρκία. Ο οργανισμός, το βράδυ, παρουσιάζει μειωμένη ικανότητα μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπών, γεγονός που καθιστά την απογευματινή υπερκατανάλωση ιδιαίτερα προβληματική.
Η καθηγήτρια Carskadon υπογραμμίζει τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης: «Αν μπορέσουμε να ενισχύσουμε τον κιρκάδιο συγχρονισμό, αποφεύγοντας την έκθεση σε τεχνητό φως αργά το βράδυ και ενθαρρύνοντας την πρωινή δραστηριότητα, ίσως καταφέρουμε να βελτιώσουμε τις διατροφικές συνήθειες των εφήβων».
Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences και μπορείτε να τα δείτε εδώ.