Από το Συμπόσιο του Πλάτωνα και τον Μυστικό Δείπνο, στο Κυριακάτικο τραπέζι.

Σύντροφος, συντροφιά, συντροφία. Τις λέξεις τις χρησιμοποιούμε κατά κόρον και με διαφορετική κάθε φορά σημασία. Σύντροφο λόγου χάρη, αποκαλούμε το ερωτικό μας ταίρι αλλά και τον ομοϊδεάτη στα πολιτικά, τον συνέταιρο ή τον συνάδελφο σε μια συντεχνία. Πίσω από τις οβιδιακές μεταμορφώσεις των νοημάτων όμως, η ετυμολογία των λέξεων φανερώνει όχι μόνο την προέλευση αλλά και μία βαθύτερη σημασία: συν-τροφοί είναι οι άνθρωποι που τρώνε μαζί, που μοιράζονται το φαγητό τους, πράξη απλή, συνηθισμένη, καθημερινή, εκατομμύρια φορές επαναλαμβανόμενη ανά τους αιώνες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

Γιατί όμως στη γλώσσα μας και στην κουλτούρα μας η από κοινού κατανάλωση της τροφής αποκτά τόσο μεγάλη σημασία; Τι είδους δεσμοί δημιουργούνται και ενισχύονται όταν δύο ή περισσότερα άτομα κάθονται γύρω από το ίδιο τραπέζι για να χορτάσουν την πείνα τους με το ίδιο φαγητό και να ξεδιψάσουν τη δίψα τους από την ίδια κανάτα;

Συντροφικότητα! Αυτή είναι η λέξη, η σωστή λέξη, le mot juste που θα έλεγε κι ο Φλωμπέρ, λέξη παράγωγη, με τα ίδια συνθετικά κι από την ίδια ρίζα που περιγράφει επακριβώς αυτό που αισθανόμαστε και όσα μας συνδέουν με τους συνδαιτημόνες μας: το αίσθημα της αποδοχής και της ασφάλειας που χαρίζει η ένταξη σε μια ομάδα ή σύνολο όπου ο καθένας έχει τη θέση του και το μερίδιό του, σε μία μικρογραφία κοινωνικής δικαιοσύνης την οποία συμβολίζει το μοίρασμα του φαγητού και του ποτού σε ίσες μερίδες ικανές να χορτάσουν την πείνα όλων των συμμετεχόντων. Με αυτόν τον τρόπο στο κοινό τραπέζι, εκτός από το ιδανικό της δικαιοσύνης πραγματώνεται επίσης και η ουτοπία μιας ευμάρειας και αφθονίας χωρίς περιορισμούς κι αποκλεισμούς και προσιτή στους πάντες.

Θα πρέπει να ταξιδέψουμε με τη χρονομηχανή μας πολύ πίσω στον χρόνο, στις απαρχές του πολιτισμού και της Ιστορίας, για να βρούμε και να ανιχνεύσουμε τις ρίζες αυτής της πρακτικής. Θα ανακαλύψουμε πέρα από πάσα αμφιβολία τα ίχνη μιας ιερότητας που ενυπάρχει στον πυρήνα κάθε θρησκείας. Πράγματι, κατά πώς φαίνεται από τις έρευνες της ανθρωπολογίας, στα θεμέλια του θρησκευτικού φαινομένου βρίσκεται η τελετή της θυσίας και σε αυτήν την αναζήτηση του ιερού οι λέξεις ας γίνουν πάλι οδηγός μας, φάρος και νυχτοφάναρο για να βαδίσουμε στα σκοτεινά. Ζώον ἱερήιον ή ἱερεῖον ονομαζόταν στην αρχαιότητα το σφάγιο που προοριζόταν για θυσία και ο ιερεύς ήταν εκείνος ο οποίος το θυσίαζε, το τεμάχιζε και προσέφερε τα κομμάτια του στους πιστούς εν είδει προσφοράς προς την λατρευόμενη θεότητα. Η από κοινού κατανάλωση αυτής της καθαγιασμένης τροφής δημιουργούσε μεταξύ των μυημένων την εντύπωση της ομαδικής πρόσβασης στην ίδια τη θεϊκή ουσία εξασφαλίζοντας έτσι έναν δεσμό που αν και ξεκινούσε από το χθόνιο και αναλώσιμο, αποκτούσε διαστάσεις πνευματικές και μεταφυσικές.

Αναρίθμητα τα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε από μυθολογικές, αρχαιολογικές, λαογραφικές και ανθρωπολογικές πηγές, εμείς θα αρκεστούμε να εξερευνήσουμε και να υποδείξουμε τα ίχνη που μόλις περιγράψαμε σε δύο κείμενα όχι απλώς εμβληματικά αλλά κυριολεκτικώς καταστατικά για ολόκληρο τον Δυτικό Πολιτισμό, το Συμπόσιον του Πλάτωνα και το επεισόδιο του Μυστικού Δείπνου από την Καινή Διαθήκη.

Παρά τις μεταξύ τους διαφορές, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τον κοινό παρονομαστή. Και στις δύο περιπτώσεις η τροφή είναι μόνο η πρόφαση για την συντροφία, γιατί όποτε οι άνθρωποι τρώνε ή πίνουν μαζί, κάθε φορά που μαζεύονται προκειμένου να μοιραστούν κάτι βρώσιμο και πόσιμο, εκεί συντελείται μια Μετάληψη, μια κοινωνική ιεροτελεστία μύησης σε μια κοινή πίστη, σε μια κοινότητα αξιών και ηθικών αρχών. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η αναζήτηση μπορεί να πραγματοποιηθεί ευκολότερα με το στομάχι γεμάτο, με κορεσμένες και χορτάτες τις ανάγκες του σώματος.

Στο πλατωνικό κείμενο μετά την τέρψη των αισθήσεων ακολουθεί η φιλοσοφική αναζήτηση της ουσίας, της φύσεως και του νοήματος του έρωτα, μία διαλεκτική αντιπαράθεση που ξεκινώντας από τα γήινα και σαρκικά ανυψώνεται σταδιακά προς ολοένα και υψηλότερες ιδεατές σφαίρες.

Στα χριστιανικά Ευαγγέλια αυτή η διαδικασία μετουσίωσης της τροφής σε κάτι ανώτερο και πνευματικό γίνεται ακόμα πιο έκδηλη με τη συμβολική χρήση των εδεσμάτων από τον ίδιο τον Ιησού: ο ταπεινός άρτος, το έδεσμα των φτωχών και βιοπαλαιστών, ο παυσίλυπος οίνος που ευφραίνει τις καρδιές των ανθρώπων μετατρέπονται με τρόπο θαυματουργό κατά τους πιστούς ή συμβολικό κατά τους σκεπτικιστές, -δεν έχει σημασία- σε Σώμα και Αίμα Κυρίου που χαρίζει σωτηρία της ψυχής και επικοινωνία με το Θείο σε όποιον το καταναλώνει. Το επίθετο Μυστικός που συνοδεύει το ουσιαστικό Δείπνος αναπόσπαστα σαν να ήτανε σκιά του, είναι απολύτως αποκαλυπτικό αυτής της μετουσίωσης που συντελέσθηκε εκείνο το βράδυ στα Ιεροσόλυμα, αφού δεν αναφέρεται στην συνωμοτικότητα μιας κρυφής σύναξης αλλά στον  μυστικιστικό της χαρακτήρα.

Είναι τόσο έντονη και καθοριστική η επίδραση ετούτων των δύο αρχετύπων στη συνείδηση αλλά και το συλλογικό υποσυνείδητο της ανθρωπότητας ώστε οι τελετουργίες αυτές να επαναλαμβάνονται, αναλλοίωτες ή με μικρές παραλλαγές στο πέρασμα των αιώνων. Το πλατωνικό Συμπόσιο θα αποτελεί για πάντα το αξεπέραστο πρότυπο για κάθε από κοινού φιλοσοφική έρευνα γύρω από ένα θέμα και δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στις μέρες μας πολλές επιστημονικές ημερίδες δανείζονται τιμής ένεκεν τον ίδιο τίτλο. Ακόμη πιο έντονη επιρροή ασκεί το περιστατικό του Μυστικού Δείπνου στη διαμόρφωση του δόγματος και του τελετουργικού της χριστιανικής θρησκείας μέσω της καθιέρωσης της Θείας Κοινωνίας ως του σημαντικότερου εκ των μυστηρίων.

Η τροφή μεταβολίζεται, αυτό πια είναι γνωστό τοις πάσι, όμως ο μεταβολισμός ετούτος δεν λαμβάνει χώρα μόνο εντός του πεπτικού συστήματος, στο στομάχι και στα έντερα, και δεν παράγει απλώς θερμίδες και περιττώματα, είναι ένας μεταβολισμός που συντελείται επίσης στις ψυχές και στα μυαλά των συνδαιτημόνων γεννώντας σκέψεις και συναισθήματα ευεξίας. Τα χρειαζόμαστε, τα έχουμε ανάγκη στον ίδιο βαθμό που μας είναι απαραίτητες οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, οι βιταμίνες που περιέχουν οι τροφές, είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται κάθε κοινωνική και οικογενειακή δομή.

Θα επιβιώσει άραγε ετούτη η πανάρχαια συνήθεια να γευματίζουμε ή να δειπνούμε παρέα με τους οικείους μας στην εποχή της ταχυφαγίας, των fast food, των delivery, του βιομηχανοποιημένου φαγητού και της προτηγανισμένης πατάτας; Θα βρίσκουμε και στο μέλλον χρόνο και διάθεση να μαγειρεύουμε για όσους αγαπάμε, να τους καλούμε σπίτι μας τις Κυριακές για να τους κάνουμε το τραπέζι, να τους σερβίρουμε και να τσιμπολογούμε τους μεζέδες όλοι μαζί από την ίδια πιατέλα;

Ας κρατήσουμε μια ανάσα αισιοδοξίας για το αύριο. Οι δύσκολοι καιροί θα περάσουν και πάλι θ’ ανταμώσουμε γύρω απ’ την τάβλα με το σουβλιστό αρνί του Πάσχα ή τον Σαρακοστιανό μπουφέ με τα νηστίσιμα, σημαντικό δεν είναι το μενού μα η διάθεση εκείνη που θα μας φέρει ξανά τον έναν κοντά στον άλλον.

*Ο Στρατής Γαλανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1968. Διαμένει μόνιμα στην Νέα Ιωνία Αττικής. Είναι εκ γενετής τετραπληγικός, την ημέρα μετακινείται με αναπηρικό αμαξίδιο, τις νύχτες αναπνέει με συσκευή οξυγόνου, ακούει με ακουστικό βαρηκοΐας και γράφει… μα πώς γράφει; Αν δεν το δείτε δεν θα το πιστέψετε…

Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών απ’ όπου αποφοίτησε το 1991. Μιλά τέσσερις γλώσσες, Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά και Ισπανικά, με αντίστοιχα πτυχία πανεπιστημίων του εξωτερικού.
Μετά την πρακτική του εξάσκηση, εργάστηκε αρχικά ως δικηγόρος, (1993-1996), κατόπιν ως υπάλληλος γραμματειακής υποστήριξης στον ΑΝΤΕΝΝΑ, (1996) και τέλος ως διοικητικός υπάλληλος στην Ε.ΥΔ.Α.Π. (1997-2012), όταν και συνταξιοδοτήθηκε
Διετέλεσε μέλος της Εξελεγκτικής Επιτροπής του Πανελλήνιου Συλλόγου Παραπληγικών – ΠΑ.Σ.ΠΑ.
Από μικρό παιδί του άρεσαν τα παραμύθια και ονειρευόταν μία μέρα να γίνει κι εκείνος παραμυθάς• τελικά κατάφερε στα γεράματα να γίνει συγγραφέας. Το πρώτο του μυθιστόρημα Η Διαδρομή και το Κόμιστρο κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2019 από τον εκδοτικό οίκο Λιβάνη και έχει αποσπάσει ήδη εγκωμιαστικά σχόλια από την βιβλιοκριτική. Μεταφράστηκε στα αγγλικά και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2021 στην αγγλόφωνη αγορά από τον εκδοτικό οίκο OnTime Books για να ακολουθήσει το καλοκαίρι του 2021 η έκδοση του δεύτερου τόμου της τριλογίας που φέρει τον τίτλο, Ότι απέμεινε: Ένας σκαραβαίος. Η Σονάτα Waldstein είναι το τρίτο του μυθιστόρημα, αυτοτελές. Θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Υδροπλάνο και εν συνεχεία στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο OnTime Books.