Η προσθήκη παπαρουνόσπορου στο ψωμί έχει προκαλέσει, εκτός από δηλητηριάσεις, ανακλήσεις και προειδοποιήσεις και ακραία περιστατικά.
Τα αλκαλοειδή του οπίου (μορφίνη, κωδεΐνη, θηβαΐνη, νοσκαπίνη και παπαβερίνη) έχουν ανιχνευθεί σε σπόρους παπαρούνας που χρησιμοποιούνται ευρέως από τη βιομηχανία τροφίμων για διακόσμηση και γεύση, και μπορούν να εισάγουν αλκαλοειδή οπίου στην τροφική αλυσίδα. Από τα αλκαλοειδή του οπίου που βρίσκονται στους σπόρους παπαρούνας και ανιχνεύονται στα τρόφιμα, η μορφίνη και η κωδεΐνη είναι τα πιο φαρμακολογικά δραστικά.
Πιθανοί κίνδυνοι
Την 1η Μαρτίου 2019, η γαλλική αρχή ανταγωνισμού, προστασίας των καταναλωτών και πρόληψης της απάτης και η Γενική Διεύθυνση Υγείας, εξέδωσαν ένα κοινό ανακοινωθέν που συμβουλεύει τους ανθρώπους να μην τρώνε πολύ ψωμί από παπαρουνόσπορο, λόγω του γεγονότος ότι θα μπορούσε να περιέχει υψηλά επίπεδα της μορφίνης και της κωδεΐνης, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν διάφορα συμπτώματα όπως «υπνηλία, σύγχυση, κόπωση, ερυθρότητα στο πρόσωπο, κνησμός, ξηροστομία, ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα και κατακράτηση ούρων». Δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε σπόρους που χρησιμοποιούνται στο ψωμί με παπαρουνόσπορο αποκάλυψαν υψηλά επίπεδα των προαναφερθέντων αλκαλοειδών.
Στα τέλη του 2022 εκδόθηκε επείγουσα προειδοποίηση προς τους καταναλωτές στη Βικτώρια της Αυστραλίας για κίνδυνο από παραρουνόσπορο που εισήλθε λανθασμένα στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων με αποτέλεσμα πολλές δηλητηριάσεις. Αυτή η παρτίδα σπόρων παπαρούνας είχε υψηλή περιεκτικότητα σε θηβαΐνη που σε υψηλές δόσεις προκαλεί δηλητηρίαση και συμπτώματα παρόμοια με τη δηλητηρίαση από στρυχνίνη. Πολλοί καταναλωτές που ήπιαν τσάι με σπόρους παραρούνας υπέστησαν τροφική δηλητηρίαση και εννέα εταιρείες παρασκευής τροφίμων από παπαρουνόσπορο, ανακάλεσαν τα προϊόντα τους. Παρόλα τα μέτρα οι αρχές της χώρας εξέδιδαν ειδοποιήσεις και το 2023 καθώς πολλοί καταναλωτές εξακολουθούσαν να έχουν αποθηκεύμενα τα επικίνδυνα προϊόντα.
Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ εξέδωσε ανακοίνωση στους στρατιώτες να μην τρώνε κουλούρια και είδη αρτοποιία με παπαρουνόσπορο, καθώς η ανάλυση ούρων μπορεί να οδηγήσει σε θετικό αποτέλεσμα για κωδεΐνη. Πρόσφατα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ορισμένες ποικιλίες σπόρων παπαρούνας μπορεί να έχουν υψηλότερη μόλυνση από κωδεΐνη από ό,τι είχε αναφερθεί προηγουμένως”, δήλωσε ο Gilbert R. Cisneros Jr., υφυπουργός Άμυνας. Το σημείωμα για τους σπόρους παπαρούνας καλεί τον στρατό, το Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία “να αποφύγουν την κατανάλωση όλων των σπόρων παπαρούνας, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και των αρτοσκευασμάτων που περιέχουν σπόρους παπαρούνας”. Τα κουλούρια, τα ψωμάκια, οι σαλάτες και το ντρέσινγκ σαλάτας είναι τα πιο κοινά φαγητά με παπαρουνόσπορο, αλλά υπάρχουν πολλά άλλα τρόφιμα όπου οι παπαρουνόσποροι χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό. Πολλά τρόφιμα περιέχουν σπόρους παπαρούνας στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αναφέρει η ανακοίνωση.
Το 2020 μία μητέρα στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ, κατηγορήθηκε μετά από έλεγχο για ναρκωτικές ουσίες, για χρήση ναρκωτικών και της πήραν το νεογέννητο μωρό της. Μετά από αναλύσεις κρατικών εργαστηρίων, αποδείχθηκε πως δεν έπαιρνε ναρκωτικά και πως είχε καταναλώσει ψωμί με παπαρουνόσπορο. Το 2010, η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών της Πενσυλβάνια υπέβαλε μήνυση για λογαριασμό μιας γυναίκας από την οποία πήραν την κόρη για πέντε ημέρες αφού η γυναίκα έφαγε ένα κουλούρι παπαρουνόσπορου και απέτυχε σε τεστ ναρκωτικών. Τελικά αποζημιώθηκε 143.500$.
Μέγιστο όριο πρόσληψης
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) εισήγαγε μια οξεία δόση αναφοράς στα 10 μg μορφίνης/kg σωματικού βάρους ως ασφαλές επίπεδο για τη μορφίνη στα τρόφιμα. Πρόσφατη έρευνα απέδειξε ότι τα επίπεδα όλων των αλκαλοειδών του οπίου μειώνονται όταν υποβάλλονται σε θερμική επεξεργασία, σε σύγκριση με τους συγκομισμένους, μη επεξεργασμένους σπόρους. Το 2021 ΕΕ έθεσε νέα ανώτατα όρια για τα αλκαλοειδή οπίου στους σπόρους παπαρούνας.
Σύμφωνα με την EFSA, για κάθε περίπου 100 g κέικ ή κουλούρι η ποσότητα των σπόρων που χρησιμοποιείται κυμαίνεται μεταξύ 3,8 και 41 g (σχεδόν το μισό του προϊόντος), με μέση περιεκτικότητα 14g (EFSA, 2011). Παρά τη χαμηλή ποσότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις, αποδεικνύεται ότι η κατανάλωση παπαρουνόσπορων μολυσμένων με αλκαλοειδή οπίου μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, ιδιαίτερα σε βρέφη, ηλικιωμένους και άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα, η κατανάλωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε ζαλάδα.
Ιστορικό
Οι σπόροι παπαρούνας λαμβάνονται από την οπιούχο παπαρούνα (μήκων η υπνοφόρος, Papaver somniferum L.).Το φυτό αυτό περιέχει αλκαλοειδή του οπίου, όπως η μορφίνη και η κωδεΐνη. Οι σπόροι της παπαρούνας δεν περιέχουν αλκαλοειδή του οπίου ή τα περιέχουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, αλλά μπορεί να μολυνθούν με αλκαλοειδή ως αποτέλεσμα βλάβης που προξενούν τα έντομα, ή μέσω εξωτερικής μόλυνσης των σπόρων κατά τη συγκομιδή, όταν τα σωματίδια σκόνης από το άχυρο (συμπεριλαμβανομένου του τοιχώματος της κάψας) επικολλάται στους σπόρους.
Το 2018 η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) εξέδωσε επικαιροποιημένη επιστημονική γνώμη σχετικά με τα αλκαλοειδή του οπίου στους σπόρους παπαρούνας, στην οποία επιβεβαίωσε τη δόση αναφοράς οξείας έκθεσης (ΔΑΟΕ) των 10 μg μορφίνης/kg σωματικού βάρους και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συγκέντρωση της κωδεΐνης στα δείγματα σπόρων παπαρούνας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη με τη μετατροπή της κωδεΐνης σε ισοδύναμα μορφίνης με συντελεστή 0,2. Ως εκ τούτου, η ΔΑΟΕ είναι ολική ΔΑΟΕ μορφίνης και κωδεΐνης, εκφραζόμενη σε ισοδύναμα μορφίνης. Οι εκτιμήσεις έκθεσης δείχνουν ότι είναι πιθανό να σημειωθεί υπέρβαση της ολικής ΔΑΟΕ, ιδίως όταν καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες ή εάν καταναλώνονται τρόφιμα που περιέχουν μη επεξεργασμένους σπόρους παπαρούνας.
Συνεπώς, ήταν σαφές ότι έπρεπε να καθοριστούν μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για τη μορφίνη και την κωδεΐνη, εκφρασμένα σε ισοδύναμα μορφίνης, για τους σπόρους παπαρούνας που διατίθενται στην αγορά για τον τελικό καταναλωτή και για τα προϊόντα αρτοποιίας που περιέχουν σπόρους παπαρούνας ή παράγωγα προϊόντα αυτών. Τα εν λόγω επίπεδα καθορίστηκαν λαμβάνοντας υπόψη ότι η επεξεργασία τροφίμων μπορεί να μειώσει την περιεκτικότητα των ακατέργαστων σπόρων παπαρούνας σε αλκαλοειδή κατά 25-100 % στο τελικό προϊόν.
Δεδομένου ότι είναι σκόπιμο για τον παραγωγό προϊόντων αρτοποιίας να διαθέτει λεπτομερείς πληροφορίες, μεταξύ άλλων και για την περιεκτικότητα σε ισοδύναμα μορφίνης, όσον αφορά τους σπόρους παπαρούνας που χρησιμοποιούνται ως συστατικά σε προϊόντα αρτοποιίας, ο προμηθευτής σπόρων παπαρούνας θα πρέπει να παρέχει τις πληροφορίες αυτές στον παραγωγό προϊόντων αρτοποιίας.
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2021/2142 της Επιτροπής της 3ης Δεκεμβρίου 2021 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά τα μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα αλκαλοειδών του οπίου σε ορισμένα τρόφιμα είναι σε ισχύ από τον Ιούλιο του 2022.
Διάφορες ενέργειες μπορούν να γίνουν στην εφοδιαστική αλυσίδα για τον έλεγχο των επιπέδων των αλκαλοειδών του οπίου στα προϊόντα διατροφής, όπως ο καθορισμός: α) των ανώτατων ορίων σε σπόρους ή τρόφιμα, β) ταξινόμηση διαφορετικών ποικιλιών φυτών παπαρούνας με σπόρους για διατροφικούς σκοπούς, γ) καλή συγκομιδή πρακτικές για την ελαχιστοποίηση της μόλυνσης και δ) καλές πρακτικές επεξεργασίας για την ελαχιστοποίηση της συγκέντρωσης των αλκαλοειδών του οπίου.
ΠΗΓΕΣ: Opium Alkaloids in Harvested and Thermally Processed Poppy Seeds, Michelle G. Carlin, John R Dean, Jennifer M Ames, Front. Chem., 27 August 2020, Sec. Analytical Chemistry, Volume 8 – 2020
Opium alkaloids in food products: Current and future perspectives, Gema Casado-Hidalgo, Sonia Morante-Zarcero, Damián Pérez-Quintanilla, Isabel Sierra, Trends in Food Science & Technology Volume 108, February 2021, Pages 92-102
Ακολουθήστε το Cibum 
