Πώς οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ επηρεάζουν την υγεία μας – Ανάλυση δεδομένων από 97 χώρες

Η αύξηση των καταστημάτων τροφίμων συνδέεται με την κατανάλωση ανθυγιεινών προϊόντων και την παχυσαρκία.

Η αγορά τροφίμων από σούπερ μάρκετ, καταστήματα ψιλικών και διαδικτυακές πλατφόρμες έχει γίνει ο κανόνας στις περισσότερες χώρες. Ωστόσο, μια νέα μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την UNICEF, εξετάζει πώς αυτή η αλλαγή επηρεάζει τη δημόσια υγεία.

Αναλύοντας δεδομένα από 97 χώρες σε διάστημα 15 ετών (2009-2023), οι ερευνητές μιας μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό nature food διαπίστωσαν ότι η αύξηση των αλυσίδων παντοπωλείων σχετίζεται με την υψηλότερη κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων και τη ραγδαία άνοδο της παχυσαρκίας.

Η εκρηκτική άνοδος των σούπερ μάρκετ

Σύμφωνα με τη μελέτη, η πυκνότητα των αλυσίδων παντοπωλείων (ο αριθμός καταστημάτων ανά 10.000 κατοίκους) αυξήθηκε κατά 23,6% παγκοσμίως. Αν και οι χώρες υψηλού εισοδήματος διαθέτουν τον μεγαλύτερο αριθμό τέτοιων καταστημάτων, η ανάπτυξη είναι ταχύτερη σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου οι μεγάλες εταιρείες λιανεμπορίου βλέπουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Για παράδειγμα, η πυκνότητα των σούπερ μάρκετ αυξήθηκε κατά 21% ετησίως στη Μιανμάρ, 18% στο Βιετνάμ και 12% στην Καμπότζη. Παράλληλα, η αγορά τροφίμων μέσω διαδικτύου αυξήθηκε εντυπωσιακά, με τις παγκόσμιες δαπάνες για online αγορές τροφίμων να είναι 325% υψηλότερες το 2023 σε σύγκριση με το 2014.

Η μελέτη κατέγραψε αύξηση 10,9% στις πωλήσεις ανθυγιεινών, εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων από τις αλυσίδες παντοπωλείων. Στη Νότια Ασία, η αύξηση είναι ακόμη μεγαλύτερη. Στο Πακιστάν, οι πωλήσεις αυτών των προϊόντων αυξήθηκαν κατά 5% ετησίως την τελευταία 15ετία, στην Ινδία κατά 4% και στο Μπαγκλαντές κατά 3%.

Παράλληλα, τα ποσοστά παχυσαρκίας αυξήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, από 18,2% το 2009 σε 23,7% το 2023. Σε χώρες όπου η ανάπτυξη των σούπερ μάρκετ ήταν ραγδαία, η παχυσαρκία αυξήθηκε ακόμη πιο απότομα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Λάος, όπου η πυκνότητα των αλυσίδων παντοπωλείων αυξήθηκε κατά 15% ετησίως, ενώ το ποσοστό παχυσαρκίας διπλασιάστηκε από το 2009 έως το 2023.

Γιατί τα σούπερ μάρκετ συμβάλλουν στην παχυσαρκία;

Παρότι τα σούπερ μάρκετ προσφέρουν υγιεινές επιλογές, η έρευνα δείχνει ότι συμβάλλουν στην αύξηση της κατανάλωσης ανθυγιεινών προϊόντων, για τρεις βασικούς λόγους:

• Υψηλή διαθεσιμότητα εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων: Τα περισσότερα σούπερ μάρκετ διαθέτουν μεγάλη ποικιλία συσκευασμένων τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, αλάτι και λιπαρά. Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, οι ανθυγιεινές επιλογές κυριαρχούν στα ράφια.
• Επιθετική προώθηση: Οι αλυσίδες προωθούν έντονα τα ανθυγιεινά τρόφιμα μέσω εκπτώσεων, προβολών σε εμφανή σημεία στα καταστήματα και διαφημίσεων στα social media.
• Διαπραγματευτική ισχύς με προμηθευτές: Οι μεγάλες αλυσίδες ελέγχουν την αλυσίδα εφοδιασμού, συνεργαζόμενες με πολυεθνικές εταιρείες παραγωγής τροφίμων, προωθώντας κυρίως επεξεργασμένα προϊόντα χαμηλού κόστους.

Τι μπορεί να γίνει;

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας απαιτεί αλλαγές στις πολιτικές λιανικής πώλησης τροφίμων. Ήδη, ορισμένες χώρες έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν περιορισμούς

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, απαγορεύτηκε η τοποθέτηση ανθυγιεινών τροφίμων σε ταμεία και κεντρικά ράφια. Από τον Οκτώβριο, θα τεθούν περιορισμοί στις εκπτώσεις τύπου “1+1 Δώρο” για ανθυγιεινά προϊόντα.

Στη Νορβηγία, μια μεγάλη αλυσίδα αύξησε την προβολή υγιεινών προϊόντων και προσέφερε εκπτώσεις σε φρούτα και λαχανικά, οδηγώντας σε αύξηση 42% στις πωλήσεις λαχανικών και 25% στις πωλήσεις φρούτων μεταξύ 2012-2020.

Τέλος, πρόσφατα στην Ελλάδα τέθηκε σε εφαρμογή ο Κώδικας Δεοντολογίας για τις εκπτώσεις, τις προσφορές και για τις επόμενες δέκα ημέρες θα γίνεται ενημέρωση, τόσο των εμπορικών επιχειρήσεων όσο και των καταναλωτών, για την εφαρμογή του, με κεντρική ιδέα του κώδικα να είναι πως για να θεωρείται μία προσφορά ή έκπτωση αληθινή και αξιόπιστη, θα πρέπει η τιμή πώλησης να είναι χαμηλότερη από τη φθηνότερη πραγματική τιμή των τελευταίων τριάντα ημερών.

Ωστόσο, οι περισσότερες αλυσίδες δεν κάνουν αρκετά για να στηρίξουν την υγιεινή διατροφή. Στις ΗΠΑ, τα σούπερ μάρκετ που απευθύνονται σε χαμηλά εισοδήματα εξακολουθούν να προωθούν κυρίως ανθυγιεινά προϊόντα, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι περισσότερες αλυσίδες έχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης.