του Νίκου Γδοντέλη*
Τα νανοσωματίδια, οι εναλλακτικές και ποια πρόσθετα έχουν σειρά.
Αναστάτωση και νέα δεδομένα στη βιομηχανία τροφίμων φέρνει η γνωμοδότηση της EFSA που δημοσιεύτηκε στις 7 Μαΐου σχετικά με την αξιολόγηση του πρόσθετου τροφίμων, διοξείδιο του τιτανίου Ε171. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή για την ασφάλεια τροφίμων, μετά από μελέτες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το διοξείδιο του τιτανίου, που χρησιμοποιείται ευρέως στα τρόφιμα, δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί ασφαλές ως πρόσθετο τροφίμων λόγω των ανησυχιών γονοτοξικότητας.
Το διοξείδιο του τιτανίου έχει πολλαπλές εφαρμογές, χρησιμοποιείται στον κατασκευαστικό τομέα (χρώματα), στα καλλυντικά, στην φαρμακοβιομηχανία και στην βιομηχανία τροφίμων. Για τις περισσότερες επιχειρήσεις τροφίμων, το διοξείδιο του τιτανίου, titanium dioxide (TiO2) είναι για χρόνια συνώνυμο του λευκού χρώματος. Πρόκειται για λευκή χρωστική ουσία σε σκόνη που χρησιμοποιείται ευρέως σε πολλά συσκευασμένα τρόφιμα, όπως γλυκά, παγωτά, καραμέλες, τσίκλες, σούπες, σάλτσες, τροφές για κατοικίδια και αναψυκτικά. Λόγω της εξαιρετικής σταθερότητάς του στη θερμότητα, το φως, το pH και την ενεργότητα νερού, το TiO2 αποτελεί στην τεχνολογία τροφίμων την πιο οικονομική και αξιόπιστη λύση για την λευκή χρώση, στίλπνωση και αδιαφανοποίηση προιόντων.
Ιστορικό
2008
Το διοξείδιο του τιτανίου εγκρίθηκε ως πρόσθετο τροφίμων στην ΕΕ σύμφωνα με το παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1333/2008. Ως εγκεκριμένο πρόσθετο στην κατηγορία των χρωστικών τροφίμων έχει τον κωδικό Ε171. Το διοξείδιο του τιτανίου έχει περιεκτικότητά σε νανοσωματίδια συνήθως μεταξύ 10-40%, αλλά δεν φέρει τον χαρακτηρισμό νανοϋλικό, επειδή η επισήμανση απαιτεί περισσότερο από το 50% του υλικού να είναι σε μορφή νανοσωματιδίων.
2016
Τον Σεπτέμβριο του 2016, η EFSA δημοσίευσε την επιστημονική άποψη του ειδικού επιστημονικού panel της για τα πρόσθετα τροφίμων και τις θρεπτικές πηγές (ANS Panel) με την οποία οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «τα διαθέσιμα δεδομένα για το διοξείδιο του τιτανίου (Ε171) στα τρόφιμα δεν υποδεικνύουν ανησυχίες για την υγεία για τους καταναλωτές», αλλά συνέστησαν να «διεξαχθούν νέες μελέτες για την κάλυψη κενών δεδομένων σχετικά με πιθανές επιπτώσεις στο αναπαραγωγικό σύστημα».
2017
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017 στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports, η Sarah Bettini και οι συνεργάτες της από το Toxalim (Research Center in Food Toxicology) του Πανεπιστημίου της Τουλούζης της Γαλλίας, εξέτασαν τις επιπτώσεις τη χρόνιας έκθεσης σε νανοσωματίδια διοξειδίου του τιτανίου σε αρουραίους. Οι ενήλικες αρουραίοι εκτέθηκαν από το στόμα για έως και 100 ημέρες σε διοξείδιο του τιτανίου στα 10 mg / kg bw / ημέρα, μια δόση παρόμοια με την έκθεση του ανθρώπου μέσω της κατανάλωσης τροφίμων, όπως εκτιμήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA). Οι επιστήμονες παρατήρησαν για πρώτη φορά, ότι το διοξείδιο του τιτανίου μπορεί να διασχίσει το εντερικό φράγμα και να μετατοπιστεί μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε άλλα μέρη του σώματος, ιδιαίτερα στο ήπαρ. Η απορρόφηση αυτή του κλάσματος νανοκλίμακας του διοξειδίου του τιτανίου οδήγησε σε ανώμαλες ανοσολογικές αποκρίσεις, τόσο τοπικά (στο έντερο) όσο και συστημικά (στον σπλήνα). Επιπλέον, στο τέλος της περιόδου έκθεσης, το 40% των χρονικά εκτεθειμένων ζώων εμφάνισαν προπλαστικές βλάβες στο κόλον. Ακολούθησε δελτίο τύπου που δημοσιεύθηκε από το Γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών (INRA) στις αρχές του 2017 όπου συνοψίζει ότι «η χρόνια στοματική λήψη διοξείδιου του τιτανίου παίζει ρόλο στην έναρξη και την προώθηση των πρώτων σταδίων της καρκινογένεσης του παχέος εντέρου».
2021
Η EFSA δημοσιοποίησε πρόσφατα την αξιολόγηση ασφάλειας για το πρόσθετο τροφίμων διοξείδιο του τιτανίου (E171) με την οποία εκφράζει τις αμφιβολίες της στην Ευρωπαική Επιτροπή για την ασφάλεια κατανάλωσης του. Ο καθηγητής Matthew Wright, μέλος του πάνελ FAF και πρόεδρος της ομάδας εργασίας της EFSA στο E171, δήλωσε: «Αν και τα στοιχεία για γενικές τοξικές επιδράσεις δεν ήταν πειστικά, με βάση τα νέα δεδομένα και τις ενισχυμένες μεθόδους δεν θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε μια ανησυχία για τη γενοτοξικότητα και κατά συνέπεια δεν μπορούσαμε να καθορίσουμε ένα ασφαλές επίπεδο για την καθημερινή πρόσληψη του πρόσθετου τροφίμων.”
Αντικατάσταση του διοξείδιο του τιτανίου Ε171.
Η συζήτηση περί της ασφάλειας στην χρήση του διοξείδιο του τιτανίου (E 171) ως πρόσθετο τροφίμων και η αυξανόμενη τάση για κατανάλωση φυσικών συστατικών στα τρόφιμα, έχει ως αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις τροφίμων να χρησιμοποιούν ήδη εναλλακτικές χρωστικές ουσίες αντί του Ε171, όπως το ανθρακικό ασβέστιο και άμυλο. Το άμυλο ρυζιού θεωρείται πως αποδίδει καλύτερα το λευκό χρώμα στα τρόφιμα. Εξειδικευμένες εταιρίες όπως η Sensient έχει λανσάρει οικογένεια προσθέτων τροφίμων με το όνομα Avalanche™ ως εναλλακτικό του διοξείδιο του τιτανίου (E 171), που έχει βάση το άμυλο και το ανθρακικό ασβέστιο.
Την προηγούμενη εβδομάδα, σε απάντηση στην πίεση της ομάδας καταναλωτών, η Dunkin ‘Brands ανακοίνωσε ότι θα αφαιρέσει και δεν θα αντικαταστήσει με άλλο πρόσθετο, το φερόμενο ως “νανο” διοξείδιο του τιτανίου, από την λευκή σκόνη ζάχαρης που βάζει στα Dunkin’ Donuts. Μια κίνηση προληπτικής συμμόρφωσης κατά πολλούς ή κίνηση marketing κατ’ άλλους.
Έχουν σειρά τώρα κι άλλα πρόσθετα;
Εκτός από το διοξείδιο του τιτανίου (E171), υπάρχουν κι άλλα πρόσθετα τροφίμων όπως τα οξείδια του σιδήρου (E172), ο άργυρος (E174) και ο χρυσός (E175) χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα ως χρωστικές ενώ το διοξείδιο του πυριτίου (E551) χρησιμοποιείται γενικά ως παράγοντας αντι-συσσωμάτωσης. Αυτά τα πρόσθετα περιέχουν επίσης στην σύνθεσή τους νανοσωματίδια και υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία, καθώς και αυτά τα νανοσωματίδια θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία επειδή δεν μεταβολίζονται και δύναται να συσσωρεύονται σε όργανα του σώματος. Γίνονται μελέτες για την γαστροτοξικότητα, την ηπατοτοξικότητα και την επίδραση στον εγκέφαλο και το έντερο μετά από στοματική κατανάλωση των E171, E172, E174, E175 και E551. Ο ρόλος του οξειδωτικού στρες ως κύριου μηχανισμού πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω.
Δείτε: Τεράστια απάτη με νοθευμένο σαφράν στην Ισπανία
Δείτε: Το πιο παχυντικό αλλά και ξεκαρδιστικό κοκτέιλ στην ιστορία
Δείτε: EFSA: πιο συστηματικός τρόπος υπολογισμού και παρουσίασης του χρόνου ζωής
Δείτε: ΣΕΑΟΠ: Αλλάζει το ρυθμιστικό πλαίσιο παραγωγής και επισήμανσης των αλκοολούχων ποτών της Ευρώπης
Δείτε: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΝΕΑΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2021
Δείτε: Έρευνα: οι φυτοφάγοι έχουν περισσότερους υγιείς βιοδείκτες από τους κρεατοφάγους
Δείτε: Νοθεία Φέτας: δημοσιοποιήθηκε το πόρισμα του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ για την γαλακτοβιομηχανία ΟΜΗΡΟΣ
Δείτε: Εντός των επόμενων ημερών η σύμβαση στον τουρισμό γίνεται υποχρεωτική σε όλο τον κλάδο
Δείτε: «Το πάει το γράμμα» ο μουσακάς;
Ακολουθήστε το Cibum 
